Μια, φιλτραρισμένη, πραγματικότητα

 

Σχεδόν καθημερινά, ειδικά όταν φοράμε γυαλιά ηλίου για να προστατευτούμε από το βλαβερό ή απλά ενοχλητικό ήλιο, τείνουμε να βλέπουμε τα πράγματα γύρω μας πιο σκοτεινά, καθαρά, προστατευμένα. Αν βγάλουμε τα γυαλιά και τα τοποθετήσουμε μπροστά στα μάτια μας, παρατηρούμε μεγάλη διαφορά στους χρωματισμούς, ανάμεσα σε αυτό που λαμβάνουμε αισθητικά με τα μάτια μας και σε αυτό που φιλτράρεται μέσα από τα γυαλιά.

Αν προσπαθήσουμε αυτή την εικόνα να τη παρομοιάσουμε και στο πως βλέπουμε και ζούμε τη πραγματικότητα γύρω μας, ίσως μας βοηθήσει ή μάλλον ξεκαθαρίσει ή απλά φωτίσει μια ουσιαστική διαφορά : οτι βιώνουμε καταστάσεις ως ρεαλιστικά μέσα από τα δικά μας όμως γυαλιά! Ότι δεν είναι αυτό που υφίσταται-και σε αυτό μας βοηθάνε με πιο απλό παράδειγμα λόγια αγαπημένων ανθρώπων που βρίσκονται απεξω- ως πραγματικό. Πόσο μάλλον πιο επίπονες και μακροχρόνιες διαδικασίες, με χαρακτηριστική τη ψυχοθεραπεία, όπου μια μεγάλη ματαίωση είναι ακριβώς αυτή! Δηλαδή δεν ήταν ο άλλος τόσο κακός αλλά ήσουν και εσύ αρκετά παθητικός, ενοχικός, ανεκτικός και τα λοιπά. Ένας δηλαδή καλογυαλισμένος καθρέφτης, να παρέχει στοιχεία για το τι πραγματικά υφίσταται όσο και γιατί φιλτράρονται από εμάς, ποια είναι η ρίζα τους.

Υπάρχει αυτή η φιλτραρισμένη πραγματικότητα, η οποία προέρχεται από πολύ παλιά. Από τότε που είμασταν παιδιά. Το πρώτο συναισθήματικο αποτύπωμα και η διαμόρφωση μιας προσωπικότητας. Όχι καθορισμένη και άκαμπτη, αλλά σε μεγάλο βαθμό διαμορφωμένη. Ενός φίλτρου που εμποδίζει τη καθαρή θέαση της πραγματικότητας δείχνοντας τα υποκειμενικά βιωματα ως  πραγματική τη παραμορφωμένη εικόνα μας.

Τα παραδείγματα στη καθημερινότητα βρίθουν. Μια κοπέλα που είχα γνωρίσει, μου έλεγε με θλίψη ότι δεν πρόκειται να βρει άλλη καλύτερη δουλειά. Εργαζόταν για λιγότερα χρήματα από το βασικό σήμερα, έχει πολύχρονη προϋπηρεσία στα χέρια της, είναι ικανότατη και εργατική, αλλά εξίσου τίμια. Ήταν σε ηλικία ώριμη και ενώ στα δικά μου μάτια θα μπορούσε να εργάζεται με τα διπλάσια χρήματα και καλύτερες συνθήκες, συνυπολογίζοντας την ηλικία, εμπειρία και εργατικότητα. Αλλά αυτή επέμενε ότι δεν έβρισκε, δεν μπορούσε γιατί ήταν μεγάλη για σπουδές, δεν μπορούσε να αλλάξει εργασία γιατί είχε μια ρουτίνα και όλα φαίνονταν προδιαγεγραμμένα, παρότι ο εργοδότης της φερόταν άσχημα. Ένα δεν, γενικά.

Μια άλλη κοπέλα έφυγε από μια κακοποιητική σχέση όπου το αγόρι της την εξευτέλιζε, τη μείωνε και αυτή απλά ανεχόταν μέχρι που κάποια στιγμή έκανε αυτό που λέμε "μπαμ"  και μετά από καιρό βρέθηκε σε έναν άλλο να της προκαλεί, με άλλο τρόπο, την ίδια απαξιωτική συμπεριφορά. Και κατέληγε στο συμπέρασμα - για μαντέψτε - ότι οι άντρες ήταν γουρούνια...

Βέβαια τα παραδείγματα είναι - δυστυχώς - άφθονα στη καθημερινή μας ζωή, που αφορούν εξίσου τον αντρικό και γυναικείο πληθυσμό. Τι σημαίνει όμως αυτό; Γιατί κάτι που για τους φίλους ήταν εξαρχής ξεκάθαρο και "έβγαζε μάτι", σε αυτόν που το βίωνε ήταν μια τεράστια έκπληξη; Τι ήταν αυτό που εμπόδιζε τη θέαση εξαρχής και έπρεπε να περάσει καιρός με πόνο, θλίψη, θυμό, απόγνωση, κλάμα και λοιπά αρνητικά συναισθήματα για να συνειδητοποιηθούν και όχι για όλους;

Συναισθηματικές ακάλυπτες ανάγκες, πλαστές επιταγές αγάπης, φροντίδα που ποτέ ή λανθασμένα δόθηκε, ρόλοι αταίριαστοι για τα μέτρα μας, κακοποιήσεις καθώς άγονες και απότιστες πλευρές του εαυτού μας που προήλθαν από τη μικρή μας ηλικία, σταδιακά έφτιαξαν ένα φίλτρο, ένα ειδικό γυαλί ταιριαστό για το καθένα μας. Και αυτό το γυαλί μας ορίζει τι είναι αληθές, τι ψεύτικο, τι εφικτό, τι αναγκαίο, τι επιθυμητό. Εν ολίγοις, τι μας αξίζει, ασυνείδητα πάντα.

Το μυαλό μας δεν χρειάζεται να το εμπιστευόμαστε πάντα. Γιατί μας οδηγεί σε αυτό που μας είναι οικείο. Σε αυτό το περιβάλλον από το οποίο προήλθε. Τα συναισθήματά μας, όμως, πάντα μας προειδοποιούν. Χτυπάνε συχνά πυκνά καμπανάκια. Σα να λένε "φύγε, θύμωσε, μην ανέχεσαι, δεν αξίζεις αυτό, γιατί είσαι εδώ και όχι κάπου αλλού, δεν ταιριάζει αυτό" και άλλα τέτοια. Ίσως και το σώμα μας μπορεί να φωνάζει μέσα από τα ψυχοσωματικά, με το βάρος και άλλα πολλά. Αλλά δεν μπορούμε τις περισσότερες φορές και ίσως και να ξέρουμε και να θέλουμε, να μην έχουμε αρκετό σθένος για κάτι άλλο, πέραν του οικείου ή πέραν του μυαλού μας.

Το πως μπορούμε να βγάλουμε αυτά τα γυαλιά, χωρίς να γίνουμε ένας άλλος, αλλά να έχουμε αρχικά επίγνωση ότι αυτό που βλέπουμε δεν είναι πάρα ένα φίλτρο, διόλου εύκολο δεν είναι. Ίσως είναι πολύ επίπονο. Ίσως ξεβολεύει. Ίσως απομυθοποιεί. Ίσως ξεγυμνώνει. Και σίγουρα μας ματαιώνει. Όμως παράλληλα μας δείχνει και μια άλλη, όψη. Που συγκρίνοντάς τη με το φίλτρο μας μας οδηγεί σε προβληματισμούς, ερωτηματικά, σκέψεις, αναθεωρήσεις, αλλαγές.

Το μυαλό μας μπορούμε να μην το εμπιστευόμαστε πάντα. Τα συναισθήματά μας δείχνουν το φως σε ένα ατέρμονο τούνελ.

Γράφει η Πανταζή Χριστίνα- Ψυχολόγος