Μεγάλωσες με τοξικούς γονείς;

 

Τα παιδιά έχουν βασικά αναφαίρετα δικαιώματα—να τρέφονται, να ντύνονται, να προστατεύονται. Αλλά μαζί με αυτά τα φυσικά δικαιώματα, έχουν το δικαίωμα να γαλουχηθούν συναισθηματικά, να σέβονται τα συναισθήματά τους και να τους φέρονται με τρόπους που τους επιτρέπουν να αναπτύξουν μια αίσθηση αυτοεκτίμησης.

Τα παιδιά έχουν επίσης το δικαίωμα να καθοδηγούνται από τα κατάλληλα γονικά όρια στη συμπεριφορά τους, να κάνουν λάθη και να πειθαρχούνται χωρίς σωματική ή συναισθηματική κακοποίηση.

Τέλος, τα παιδιά έχουν δικαίωμα να είναι παιδιά. Έχουν δικαίωμα να περάσουν τα πρώτα τους χρόνια παιχνιδιάρικα, αυθόρμητα και ανεύθυνα. Φυσικά, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, οι στοργικοί γονείς θα θρέψουν την ωριμότητά τους δίνοντάς τους ορισμένες ευθύνες και οικιακά καθήκοντα, αλλά ποτέ εις βάρος της παιδικής τους ηλικίας.

Πώς μαθαίνουμε να είμαστε στον κόσμο;

Τα παιδιά είναι σαν πρώτης ποιότητας σφουγγάρια. Απορροφούν τόσο λεκτικά όσο και μη λεκτικά μηνύματα σαν σφουγγάρια—αδιάκοπα. Ακούνε τους γονείς τους, παρακολουθούν τους γονείς τους πως κινούνται και φέρονται  και μιμούνται τη συμπεριφορά των γονιών τους. Επειδή έχουν μικρό πλαίσιο αναφοράς έξω από την οικογένεια, τα πράγματα που μαθαίνουν στο σπίτι για τους εαυτούς τους και τους άλλους γίνονται καθολικές αλήθειες χαραγμένες βαθιά στο μυαλό τους. Τα γονικά πρότυπα είναι κεντρικά για την αναπτυσσόμενη αίσθηση ταυτότητας του παιδιού. Παρά τις δραματικές αλλαγές στους ενδογονικούς ρόλους τα τελευταία είκοσι χρόνια, για τους γονείς ισχύουν σήμερα τα ίδια καθήκοντα που ισχύουν για τους γονείς σας:

1. Πρέπει να καλύπτουν τις σωματικές ανάγκες των παιδιών τους.

2. Πρέπει να προστατεύουν τα παιδιά τους από σωματική βλάβη.

3. Πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες των παιδιών τους για αγάπη, προσοχή και στοργή.

4. Πρέπει να προστατεύουν τα παιδιά τους από συναισθηματική βλάβη.

5. Πρέπει να παρέχουν ηθικές και ηθικές κατευθυντήριες γραμμές στα παιδιά τους.

 

Σαφώς, ο κατάλογος θα μπορούσε να συνεχιστεί πολύ περισσότερο, αλλά αυτές οι πέντε ευθύνες αποτελούν τη βάση της κατάλληλης ανατροφής των παιδιών.

 

Τι συμβαίνει όταν αυτά δεν γίνονται? Πως γίνονται οι γονείς “Τοξικοί”?

Όλοι οι γονείς είναι κατά καιρούς ελλιπείς. Κανένας γονέας δεν μπορεί να είναι συναισθηματικά διαθέσιμος όλη την ώρα. Θα συμβεί  οι γονείς να φωνάξουν στα παιδιά τους μια στο τόσο. Όλοι οι γονείς περιστασιακά γίνονται υπερβολικά ελεγκτικοί. Αυτά τα λάθη τους καθιστούν σκληρούς ή ακατάλληλους γονείς;

Φυσικά και όχι. Οι γονείς είναι μόνο άνθρωποι και έχουν πολλά δικά τους προβλήματα και μία καθημερινότητα με πολλές προκλήσεις και πιέσεις. Και τα περισσότερα παιδιά μπορούν να αντιμετωπίσουν ένα περιστασιακό ξέσπασμα θυμού, αρκεί να έχουν άφθονη αγάπη και κατανόηση για να το αντιμετωπίσουν.

Αλλά υπάρχουν πολλοί γονείς των οποίων τα αρνητικά πρότυπα συμπεριφοράς είναι συνεπή, σταθερά και κυρίαρχα στη ζωή ενός παιδιού. Αυτοί είναι οι γονείς που κάνουν το κακό.

Δυστυχώς, η γονική μέριμνα, είναι μια από τις πιο κρίσιμες δεξιότητές μας, εξακολουθεί να είναι μια προσπάθεια που ξεχωρίζει από τότε που είμασταν μικρά. Οι γονείς μας το έμαθαν κυρίως από ανθρώπους που μπορεί να μην έχουν κάνει τόσο καλή δουλειά: τους γονείς τους. Πολλές από τις διαχρονικές τεχνικές που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά είναι, πολύ απλά, κακές συμβουλές.

Οι τοξικοί γονείς λίγες φορές καταφέρουν να  ξεπεράσουν το πρώτο στη λίστα των παραπάνω 5 βασικών καθηκόντων. Ως επί το πλείστον, έχουν (ή είχαν) σημαντικά μειωμένη συναισθηματική σταθερότητα. Όχι μόνο συχνά δεν είναι διαθέσιμοι για να καλύψουν τις ανάγκες των παιδιών τους, αλλά σε πολλές περιπτώσεις περιμένουν και απαιτούν από τα παιδιά τους να φροντίσουν τις ανάγκες των γονιών τους.

Κάποιες ερωτήσεις για να διερευνήσουμε αν ως παιδιά μεγαλώσαμε με τοξικούς γονείς:

 

1)      Όταν ήσουν παιδί, οι γονείς σου σου είπαν ότι είσαι κακός/η ή άχρηστος/η; Σε φώναζαν με προσβλητικά ονόματα; Σου έκαναν συνέχεια κριτική και σχολίαζαν αρνητικά ότι έκανες;

2)      Οι γονείς σου χρησιμοποίησαν σωματικό πόνο για να σε πειθαρχήσουν; Σε χτύπησαν με ζώνες, βούρτσες ή άλλα αντικείμενα;

3)      Οι γονείς σου σε έλεγχαν μονίμως και κατεύθυναν τις επιλογές σου ως παιδί; Τους θυμάσαι να είναι συνέχεια αυστηροί και κατευθυντικοί με την ζωή σου ως παιδί;

4)      Οι γονείς σου μεθούσαν ή έκαναν χρήση ναρκωτικών; Νιώθατε σύγχυση, άβολα, φοβισμένοι, πληγωμένοι ή ντροπιασμένοι από αυτό;

5)      Οι γονείς σας είχαν σοβαρή κατάθλιψη ή δεν ήταν διαθέσιμοι λόγω συναισθηματικών δυσκολιών ή ψυχικής ή σωματικής ασθένειας;

6)      Έπρεπε να φροντίζεις τους γονείς σου λόγω των προβλημάτων τους και να καλύπτεις τις ανάγκες τους;

7)      Μήπως συνέκριναν συνέχεια εσένα με τα αδέρφια σου για κατορθώματα ή τυχόν αδυναμίες;

8)      Φοβόσουν πολύ τους γονείς σου;

9)      Φοβήθηκες να εκφράσεις θυμό στους γονείς σoυ;

10)  Οι γονείς σου σου έκαναν κάτι που έπρεπε να μείνει κρυφό; Σε παρενόχλησαν σεξουαλικά με οποιονδήποτε τρόπο;

 

Αν υπάρχουν θετικές απαντήσεις σε κάποιες από τις παραπάνω ερωτήσεις, τότε χρειάζεται να διερευνήσουμε το πως μεγαλώσαμε, διότι όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως δεν έχουν καλυφθεί η ανάγκες του εσωτερικού μας παιδιού- βάση και των 5 βασικών καθηκόντων που προαναφέρθηκαν- και μεγαλώσαμε σε ένα τοξικό γονικό περιβάλλον που θα έχει επηρεάσει και τη δική μας ζωή μεγαλώνοντας ως ενήλικες.

Τι συμβαίνει λοιπόν όταν ένα παιδί μεγαλώνει με τοξικούς γονείς;

Όταν ένα παιδί μεγαλώνει σε αυτό το πλαίσιο, δεν αναπτύσσει μία υγιή και θετική αυτοεκτίμηση και εικόνα για αυτό, θα φέρει κατά βάση φορτία αρνητικών συναισθημάτων, θα εμπλακεί σε αυτό ή ετεροκαταστροφικές συμπεριφορές, δεν θα μπορεί να είναι αυθεντικό στις σχέσεις του με τα άλλα παιδιά, θα είναι πολύ ευαίσθητο σε διάφορες ψυχικές διαταραχές, θα βιώνει αυξημένο στρες και μεγάλη δυσκολία προσαρμοστικότητας στις αλλαγές,  αρκετές ρωγμές που θα τον δυσκολεύει να αναπτυχθεί ψυχοσυναισθηματικά ως αργότερα ενήλικας, μπορεί να νιώθει μεγάλο αίσθημα αδυναμίας και ανημπόριας, πολλές ενοχές, μεγάλη αίσθηση ευθύνης πολύ μεγαλύτερη και απέναντι στους γονείς που χρειάζεται να προστατεύσει και να φροντίσει. Θα δυσκολεύεται να ενταχθεί και να χτίσει καλές και θετικές σχέσεις με άλλα πλαίσια κοινωνικοποίησης και ίσως αρχίσει να δείχνει αδιαφορία ως προς το σχολείο ή γενικά με ενδιαφέροντα που θα φέρουν νόημα στη ζωή του.

Μεγαλώνοντας θα εσωτερικεύσει αυτό το πληγωμένο παιδί μέσα του, θα εμπλέκεται σε μοτίβα σχέσεων καταστροφικά ή καταχρηστικά, μπορεί να αποφεύγουν να έρθουν συναισθηματικά κοντά σε μία σχέση από φόβο ότι θα τον/της εγκαταλείψουν ή πληγώσουν, θα σκέφτονται πάντα το χειρότερο ενδεχόμενο από μία σχέση ή από τη ζωή και θα καταστροφολογούν, θα πιστεύουν ότι είναι ανεπαρκείς, θα φοβούνται ή θα πιστεύουν ότι δεν είναι άνθρωποι που αξίζουν, είναι σημαντικοί ή ότι οι άλλοι τους θέλουν στη ζωή τους, θα έχουν συχνά έντονα ξεσπάσματα θυμού. Μπορεί να προσπαθούν να είναι τελειομανείς, ή να προσπαθούν να πάρουν εσωτερική έγκριση και σημασία με το να προσπαθούν να ευχαριστούν τους άλλους πρώτα και θα έχουν σε δεύτερη μοίρα τον εαυτό τους, θα βιώνουν μακροχρόνιο και συχνό στρες στην καθημερινότητά τους και σε διάφορες πτυχές ή ενοχές για ότιδηποτε συμβαίνει στο μικροκοσμό τους.

Η απλά να συνειδητοποιήσουν ότι- που αυτό θα αποτελέσει και ένα εξαιρετικά αφυπνιστικό παράγοντα- να φέρονται ακριβώς σαν τους γονείς τους που, παρά τα λόγια και τις επιθυμίες τους βαθιά, δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν εσωτερικά και έτσι τους ενσωμάτωσαν ασυνείδητα. Αυτό όμως αποτελεί μία εξαιρετική πληροφορία που συχνά πυροδοτεί και την κινητοποίηση για αλλαγή.

Η πρώτη φάση είναι η αναγνώριση πολλών πραγμάτων που σκεφτόμαστε, νιώθουμε, μας συμβαίνουν ή επιλέγουμε ότι έχουν επηρεαστεί από πρώιμες εμπειρίες ως παιδιά και σε τι περιβάλλοντα μεγαλώσαμε και πιο συγκεκριμένα με τι γονείς. Και αναφέρομαι αναγνώριση όταν έχουμε μεγαλώσει με τοξικούς γονείς καθώς το πρώτο αυτό βήμα θα μας δώσει ένα φως σε ένα σκοτεινό τούνελ όλων των δυσκολιών και το προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε στην παρούσα φάση της ζωής μας.

Η αλήθεια είναι ότι οι γονείς είναι υπεύθυνοι για ότι έκαναν (ή δεν έκαναν) όσο ήμασταν παιδιά καθώς είμασταν συναισθηματικά ανώριμοι, μη διαμορφωμένοι, ανήμποροι να κάνουμε κάτι διαφορετικό. Φυσικά, είμαστε υπεύθυνοι για την ενήλικη ζωή μας, αλλά αυτή η ζωή διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από εμπειρίες στις οποίες δεν είχαμε κανέναν έλεγχο.

Το γεγονός είναι: Δεν είσαι υπεύθυνος/η για ό,τι σου έγινε όσο ήσουν ένα ανυπεράσπιστο παιδί!

Είσαι υπεύθυνος/η να κάνεις θετικά βήματα για να κάνεις κάτι γι' αυτό τώρα!

Αν μεγάλωσες με τοξικούς γονείς και βλέπεις ότι έχεις εσωτερικεύσει αρκετά πράγματα από αυτούς, τώρα ως ενήλικας έχεις την επιλογή να κάνεις την διαφορά.

Η ψυχοθεραπεία είναι μία καλή επιλογή. Και θα γίνει απλά μία προσπάθεια περιγραφής τι μπορεί να προσφέρει, παρά μία προσπάθεια να πείσει ή να «πλασάρει».

 Μέσα από το πλαίσιο αυτό θα πάρει κάποιος και τη σχέση ένα διαφορετικό «γονεικό μοντέλο» που θα τραφεί το εσωτερικό του παιδί, θα γίνουν οι συναισθηματικές διορθώσεις για όσα δεν έγιναν, για τα κακώς κείμενα που γαλουχήθηκε, για τα τραύματα που προέκυψαν. Θα βγει το παιδί πάλι από μέσα να πάρει αποδοχή, στήριξη, να μπορέσει να ακουμπήσει με ασφάλεια πλέον, να εκφράζει τα καταπιεσμένα συναισθήματα, να μαθαίνει και να εκπαιδεύεται για τα όρια (είτε βιωματικά με το γενικό πλαίσιο της θεραπείας είτε μέσα από τις συνεδρίες), να εμπιστεύεται, να έρχεται κοντά συναισθηματικά, να αποσυμπιέζεται. Να κάνει τις ενοχές σε θυμό. Να παίρνει κουράγιο για τις δυσκολίες. Να γίνει πάλι παιδί εκεί που δεν του επιτράπηκε κάποτε. Να μαθαίνει νέα πράγματα που δεν είχε την ευκαιρία να μάθει. Να τρέφεται συναισθηματικά και έτσι να εξερευνάει, να δοκιμάζει νέα πράγματα, να εξελίσσεται και να ωριμάζει ψυχοσυναισθηματικά. Να επιτρέπεται να φοβάται που ίσως δεν το έκανε ή  να νιώθει αδύναμος/η, να ξεδιπλώνει τις ντροπές του/τη. Να αγκαλιάζονται πλευρές του εαυτού του/της όπου οι γονείς απέρριψαν. Να μπορεί να τρέφεται και έτσι να μεγαλώνει και να χτίζει γερές βάσεις.

 

Βιβλιογραφία:

Parents, T. Overcoming their Hurtful Legacy and Reclaiming Your Life by Dr. Susan Forward with Craig Buck (Bantam). (Βιβλίο)

Από: Χριστίνα Πανταζή