«Ο δαίμονας - Διαδίκτυο»: Oι συγκρούσεις ανάμεσα σε Γονείς και Παιδιά

 

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες οικογένειες και ιδίως γονείς επισκέπτονται υπηρεσίες και επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αρκετά συχνά εξαντλημένοι και κουρασμένοι από τις πολλές εντάσεις για να δούνε «το πρόβλημα που έχει το παιδί μου με το κινητό, το τάμπλετ, το διαδίκτυο».

Οι γονείς  έρχονται  συνήθως έχοντας προκαταβάλει και ονομάσει ως πρόβλημα αυτό, στην πορεία όμως έρχονται στην επιφάνεια όμως άλλα, περισσότερα δύσκολα ή ανεπίλυτα προβλήματα που για να πούμε και με απλά λόγια μία βασική αρχή της συστημικής θεραπείας, ένα πρόβλημα που βγαίνει στην οικογένεια και ιδίως σε ένα άτομο (το άτομο που φέρει τη ταμπέλα «το μέλος με το πρόβλημα») συνήθως αποτελεί ένα σύμπτωμα (ή δευτερογενές όφελος) ενός άλλου, πρωταρχικού και πιο ουσιαστικού προβλήματος ανάμεσα και σε όλο το σύστημα. Για να το δούμε όμως σιγά σιγά και να το εξερευνήσουμε με απλά λόγια και να στοχαστούμε πάνω σε αυτό.

Το αίτημα που φέρνουν οι γονείς είναι η προβληματική ή εξαρτητική χρήση του παιδιού με το διαδίκτυο, είτε κάνει χρήση κινητού μέσα από μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή με βίντεο παιχνίδια.

 Το (ανήλικο συνήθως) μέλος κάνει αλόγιστη χρήση, συνήθως παραμελεί άλλες πλευρές της ζωής του (δεν θα ασχοληθεί με τα μαθήματα, δεν θα βγεί έξω, δεν θα ασχοληθεί με την περιποίηση του δωματίου του και κάποιες βασικές υποχρεώσεις, δεν θα έχει πρόγραμμα ύπνου, ίσως την ώρα του φαγητού και των συγκεντρώσεων της οικογένειας να ασχολείται με το κινητό, μπορεί να μην φάει και να παίζει όλη την ημέρα κ.ο.κ), είναι απορροφημένο σε αυτό, μπορεί να κάνει και άλλες δραστηριότητες με διασπασμένη συγκέντρωση επειδή είναι παράλληλα συνδεδεμένο με τη συσκευή και όταν θα στερηθεί την χρήση της συσκευής και της πρόσβασης στο διαδίκτυο θα έχει αντιδράσεις θυμού που μπορεί να επεκτείνονται και σε λεκτική, σωματική και συναισθηματική βία (απειλές, σπάσιμο αντικειμένων κ.α).

Συμπεριφορές που έχουν ένα χαρακτήρα στερητικών συμπτωμάτων τα οποία εξαφανίζονται όταν το μέλος κάνει ξανά χρήση της συσκευής και του διαδικτύου. Αυτό έχει μία κλίμακα από προβληματική χρήση που θα έχει για κάποιο καιρό το παιδί αντιδράσεις και νεύρα όταν το στερηθεί αλλά θα το αντέξει μέχρι  να φτάσει και σε πραγματικά ανησυχητικά επίπεδα τόσο της χρήσης όσο και των αντιδράσεων του ατόμου όταν τα στερείται. Πιο αναλυτικά μπορείτε να δείτε συμπτώματα προβληματικής χρήσης του διαδικτύου εδώ:

https://www.kethea.gr/chreiazesai-voitheia/diadiktyo/

Οι γονείς έρχονται πελαγωμένοι και εξαντλημένοι με αυτό το ζήτημα. Αρκετά συχνά απελπισμένοι. Ίσως και με μία αίσθηση αποτυχίας και θυμού προς τον εαυτό. Άλλες φορές με μία αίσθηση ανυμπόριας και αβοηθητότητας. Ας δούμε λίγο κάποια πράγματα που εμφανίζονται ως άλλα βαθύτερα προβλήματα, καθώς εξερευνούμε το ζήτημα της προβληματικής χρήσης του διαδικτύου:

 

·         Ελλιπής ή καθόλου προγραμματισμός δραστηριοτήτων στο σπίτι που αφορούν το παιδί ή όλων των μελών.

·         Έλλειψη ορίων προς το παιδί .

·         Συνήθως οι γονείς δεν συντονίζονται και δεν έχουν τις ίδιες στάσεις για την χρήση του διαδικτύου από το παιδί τους. Και εκεί ίσως επεκτείνεται και σε άλλα θέματα διαπαιδαγώγησης.

·         Αρκετές φορές κάνουν και οι γονείς αλόγιστη χρήση διαδικτύου ή όχι προγραμματισμένα.

·         Θέτουν όρια και κανόνες προφορικά αλλά δεν υπάρχει καμία συνέπεια σε περίπτωση μη τήρησής τους.

·         Έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των συζύγων (να περάσουν ποιοτικό χρόνο μαζί, να κάνουν δραστηριότητες που να δημιουργούν ευχαρίστηση) και έλλειψη επικοινωνίας και ποιοτικού χρόνου με το παιδί (να κάνουν δραστηριότητες μαζί, να φάνε μαζί, να πάνε μία εξόρμηση μαζί κτλ). Να συζητήσουν για πράγματα που δυσκολεύουν και ανησυχούν το παιδί, να έρθουν πιο κοντά συναισθηματικά.

·         Έλλειψη χρόνου των ενηλίκων γονέων να ασχοληθούν με ποιοτικό χρόνο με το παιδί τους ( πολύωρες εργασίες, πολλές δραστηριότητες και ευθύνες, άλλα δικά τους προσωπικά ζητήματα), κάτι που τους θέτει συνέχεια σε ένταση, με έλλειψη διάθεσης για επικοινωνία, ανυπόμονους, με συνεχή εκνευρισμό και κούραση.

 

Αυτά είναι τα πιο βασικά και συχνά προβλήματα που αναδύονται όταν εξερευνούμε το πρόβλημα διαδίκτυο. Διότι η χρήση έχει σημασία και όχι το διαδίκτυο που αποτελεί ένα μέσο. Το διαδίκτυο έχει φέρει πολλές εναλλακτικές επιλογές σε όλους αλλά και στα παιδιά οπότε δεν αποτελεί έναν αυτούσιο δαίμονα, παρά η χρήση του.

Συνεπώς όσο το εξερευνούμε το πρόβλημα «παιδί που έχει σχέση με το διαδίκτυο» αναδύονται πιο δύσκολα και ουσιαστικά προβλήματα. Προβλήματα που αφορούν όλο το σύστημα οικογένεια, την δυσκολία συνεργασίας μεταξύ των μερών, την απουσία επικοινωνίας των μελών μεταξύ τους, τα ανύπαρκτα ή ελλιπή όρια, το ρόλο των υποσυστημάτων (γονικό, συζυγικό, αδερφικό,κτλ),  και τα προβλήματα που ο καθένας φέρει από άλλους τομείς και τους «πετά» στις σχέσεις στην οικογένεια (π.χ εντάσεις στην εργασία).

Και εκεί έρχεται και η πρώτη δυσκολία από την πλευρά των γονέων να τα αντιμετωπίσουν. Διότι εκεί συνειδητοποιούν ότι χρειάζεται- και κατά κύριο λόγο- η δική τους μετακίνηση και αλλαγή για να αλλάξει και το αίτημα- πρόβλημα που ζητάνε βοήθεια. Εκεί λοιπόν ξεκινά η δυσκολία και έχουν να δουν αν και σε ποιο βαθμό είναι διατεθειμένοι να κάνουν αλλαγές και μετακινήσεις και οι ίδιοι.

Το σύστημα κατά τη συστημική θεραπεία όταν ένα μέλος έχει εκδηλώσει μία προβληματική ή παθολογική συμπεριφορά, όλος παραδόξως, έχει μία ισορροπία. Και για να αλλάξει, θα χρειαστεί να αλλάξει αυτή η ισορροπία που θα επηρεάσει όλα τα μέλη. Και καθώς δεν είμαστε όλοι αρκετά συνηθισμένοι στην αστάθεια και δεν μας αρέσει να αλλάζουμε καθώς αποσταθεροποιούμαστε, εκεί λοιπόν θα βρεθούν και οι δυσκολίες και από τη πλευρά των γονιών.

Θα γίνει μία προσπάθεια όμως απαντήσεων και περισσότερο αναστοχασμού σε ερωτήσεις που συχνά θέτουν οι ίδιοι οι γονείς αλλά και στα θέματα που αναδύονται.

 

«Ο Δ (14 ετών αγόρι) του έχω βάλει εκατό φορές όρια προφορικά και δεν με ακούει. Με γράφει κανονικά και παίζει λάπτοπ όλη μέρα! Εγώ βάζω όρια, εκείνος δεν με ακούει»

Τα όρια δεν αποτελούν προφορική υπόθεση μόνο. Τα όρια εμπεριέχουν την επικοινωνία (επικοινωνώ με τον άλλο για αυτά) και κάνω πράξεις. Η πράξη θα εμφανιστεί και θα γίνει κατανοητή ιδίως εκεί που δεν θα τηρηθούν από την άλλη πλευρά. Στο σύστημα γονέας- παιδί τα όρια τα θέτει ο γονιός μέσω επικοινωνίας που σημαίνει: τι πρόγραμμα έχουμε στο σπίτι, κανόνες, χρήση του διαδικτύου, ώρες χαλάρωσης, ώρες που κάνουμε κάτι όλοι μαζί που αρχικά ο γονιός δεσμεύεται να τα κάνει αλλά και επίσης τι συνέπειες θα βάλει και έχει σκοπό να τηρήσει σε μη δέσμευση των ορίων από το παιδί. Αν δεν τηρήσει τις ώρες που έχουν συμφωνηθεί προφορικά με το παιδί, τι συνέπειες σκέφτεται ο γονέας που πρέπει πρώτα να τις έχει επικοινωνήσει όταν βάζει όρια?

 

« Τα βάζω τα όρια, μερικές φορές κάνω πράξεις, αλλά με καταφέρνει, άλλες φορές το βλέπω το παιδί πιεσμένο και του το δίνω να παίξει όλη μέρα. Εγώ δεν τηρώ τα όρια που ήθελα να βάλω. Και μετά ξεσπώ πάνω του»

Μα δεν γίνεται να ζητάμε σταθερότητα από το παιδί και να τηρεί ένα πρόγραμμα όταν οι γονείς που έχουν περισσότερο ευθύνη να μην δεσμεύονται σε ένα πλάνο που έχει μία σταθερότητα και αλλάζει συνέχεια. Διότι αυτό αποδιοργανώνει όλους αμφότερα και φέρνει περισσότερες εντάσεις από ηρεμία. Πρώτα οι γονείς τηρούν να κρατήσουν τα όρια, τους κανόνες, το πρόγραμμα σταθερό και έπειτα αναμένουμε το παιδί να ακολουθήσει και όχι το αντίστροφο.

«Ο/Η σύζυγος δεν με στηρίζει σε αυτά που προσπαθώ να θέσω ως κανόνες. Εγώ πάω να βάλω κάποιους κανόνες στη χρήση της συσκευής ή του διαδικτύου και μετά έρχεται εκείνος/η (γονέας) και του παίρνει τάμπλετ ή του λέει ότι αν γράψει καλά σε ένα μάθημα θα τον αφήνει όλη μέρα να παίζει και δεν έχουμε καθόλου σύμπνοια σε αυτό»

Να ένα πιο ουσιαστικό ζήτημα που αναδύεται. Το σύστημα γονέων. Η κοινή στάση είναι ουσιαστική και παρέχει αίσθηση ασφάλειας και για το παιδί που μεγαλώνει μέσα από εκείνους. Άρα το πρόβλημα που πρέπει να προτεραιοποιηθεί και να βρεθούν διέξοδοι και χρόνος για επεξεργασία δεν είναι η προβληματική χρήση του παιδιού, αλλά γιατί οι δύο γονείς δεν συντονίζονται σε αυτό το ζήτημα. Τι άλλο φέρνει αυτή η έλλειψη επικοινωνίας στην στάση των γονιών? Είναι κάτι που πηγαίνει πιο πέρα από το ζήτημα «παιδί και πρόβλημα με διαδίκτυο»? Σε άλλα ζητήματα πως επικοινωνούν και βρίσκουν λύσεις?

 

«Εντάξει και εγώ είμαι συνδεδεμένος όλη μέρα και στο σπίτι με συσκευές αλλά τις περισσότερες ώρες δουλεύω δεν παίζω παιχνίδια. Και το παιδί μου πολλές φορές “μου τη λέει” ότι και εγώ τα ίδια κάνω και δεν καταλαβαίνει…»

Σύμφωνοι, η ψηφιακή εποχή έχει μπεί για τα καλά στη ζωή μας και έχει επηρεάσει και την εργασία μας αλλά ίσως το παιδί μας προσπαθεί να πει και κάτι άλλο μέσα από αυτό. Μήπως αντιλαμβάνεται ότι και εμείς είμαστε απορροφημένοι στην οθόνη και με άλλα πράγματα περισσότερο από όσο εμείς? Μήπως δεν βάζουμε και εμείς όρια στον εαυτό μας σε κάποιους τομείς και έτσι παραμελούμε άλλους τομείς? Έχουμε δει αν επενδύουμε ουσιαστικό χρόνο στο σπίτι, στις σχέσεις, στον εαυτό μας ή έχουμε απορροφηθεί και εμείς από τις οθόνες, ότι σκοπό και να έχουμε και κάπως το ανήλικο παιδί προσπαθεί να μας το επικοινωνήσει?

 

«Δεν μπορώ, η Μ (14 ετών) έχει πολύ μεγάλη δύναμη, δεν μπορώ να της επιβληθώ. Πάντα περνάει το δικό της, δεν μου δίνει καθόλου σημασία, με γράφει κανονικότατα σε ότι και να πώ. Όλη μέρα θα παίζει, θα κάνει το δικό της πρόγραμμα και με υποτιμά συνέχεια. Νιώθω ανήμπορη..»

 

Τα παιδιά δεν έχουν στην πραγματικότητα τόση μεγάλη δύναμη και επιρροή, παρά την έχουμε προβάλλει εμείς πάνω τους. Στην πραγματικότητα είναι ευάλωτα καθώς είναι παιδιά και ανώριμα από κάθε σωματική, διανοητική, πνευματική, ψυχοσυναισθηματική άποψη. Εδώ έχουμε να στοχαστούμε γιατί εμείς νιώθουμε απέναντί τους τόσο αδύναμοι. Ίσως εμπειρίες μας από άλλες σχέσεις να μας βοηθήσει πως είμαστε σε αυτές. Νιώθουμε το ίδιο ευάλωτοι και ανήμποροι? Πως είμασταν εμείς ως παιδιά με τους γονείς, ως αδέρφια, ως σύντροφοι? Νιώθαμε ανήμποροι απέναντι σε αυτούς και το βιώνουμε παντού σε κάθε σχέση? Όμως εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ενήλικα αλλά με ανήλικο και αποτελεί μία πολύ ουσιαστική διαφορά στο να αρχίσουμε να κινηθούμε προς την εμβάθυνση και την επεξεργασία αυτής της ανημπόριας προς το παιδί.

 

« Δεν είναι δικό μου θέμα, του παιδιού μου είναι, όμως εκείνος δεν συμφωνεί μαζί μου και έτσι δεν δέχεται να πάρει βοήθεια από κάπου. Θεωρεί ότι δεν έχει πρόβλημα!»

Εδώ το να πείσουμε κάποιον για το τι είναι πρόβλημα δεν είναι και πολύ βοηθητικό καθώς το πρόβλημα είναι και μία κατάσταση για το πως τι βιώνει ο καθένας αλλά και το πρόβλημα μπορεί να εστιάζει από το καθένα σε διαφορετικά πράγματα και συμπεριφορές. Η αλόγιστη χρήση του ανήλικου παιδιού όντως είναι μία συμπεριφορά προβληματική όμως το ποιος θα βοηθήσει κομβικά σε αυτό το θέμα, αποτελεί περισσότερο και κατά κύριο λόγο ευθύνη των γονέων που έχουν αναλάβει τη διαπαιδαγώγησή του και το μεγάλωμά του, παρά του παιδιού. Άρα κατά ένα λόγο, αποτελεί ένα πρόβλημα που αναδεικνύει και άλλα προβλήματα και προβληματικές και χρειάζεται να δούμε και τη στάση όλων στο σύστημα της οικογένειας.

 

Και πολλά άλλα ζητήματα μπορεί να ανακύψουν όταν εξερευνούμε το πολύ συχνό αίτημα πολλών γονιών για τη προβληματική χρήση των παιδιών τους με τα κινητά, τις συσκευές, τα βιντεοπαιχνίδια και το διαδίκτυο και πράγματα αποτελούν καταστάσεις που εν δυνάμει είναι εξαιρετικά εθιστικές. Όμως ο εθισμός ως κατάσταση αποτελεί μία σχέση του ατόμου με μία κατάσταση ή αντικείμενο που προσπαθεί να καλύψει και να βιώσει άλλες ανάγκες και αφετέρου όταν μιλάμε για ανήλικο, τότε συχνά μιλάμε για προβληματική χρήση και λιγότερο συχνά για εξαρτητική σχέση.

Σε αυτά λοιπόν τα ζητήματα οι πρώτοι που πρέπει να λάβουν βοήθεια, ενημέρωση, συμβουλευτική και υποστήριξη αποτελούν οι γονείς στο να δουν τόσο το αίτημα που τους απασχολεί αλλά και να αντιμετωπίσουν και τα συνήθη  δυσκολότερα και πιο ουσιαστικά προβλήματα που θα αναδυθούν μέσα από αυτό.

 

Από: Χριστίνα Πανταζή