Η θλίψη των Χριστουγέννων

                                                            (πηγή εικόνας: youtube)

Ας ξεκινήσουμε με ένα παιχνίδι –brainstorming (καταιγισμού ιδεών):

 Τι σας φέρνει στο νου η λέξη Χριστούγεννα;

Ξεκινήστε να αφήνεστε και να μοιράζετε λέξεις αυθόρμητα. Ας καταγράψω αυτές που εγώ άκουσα γύρω μου ως θετικές εικόνες: « Ζεστασιά, οικογένεια, θαλπωρή, τζάκι, χριστουγεννιάτικο δέντρο, μουσικές, διασκέδαση και γλέντι, συναντήσεις, ξεκούραση, συναισθήματα, χαρά, λαμπιόνια, μελομακάρονα, αγάπη, συντροφικότητα, χαμόγελα, παρέες, νέα ρούχα και στολισμός,  ένα καλό κρασί και φαγητό μαγειρευτό με τους ανθρώπους, βασιλόπιτα…».

Και τώρα η επόμενη ερώτηση: Πόσα (ή από το 1-10)  από αυτά σας ταιριάζουν – αυτά- τα Χριστούγεννα;

Νιώθετε αυτές τις λέξεις να είναι κοντά στη ζωή σας; Αν ναι είναι ωραίο αυτό και θα τολμούσα να πω ότι είστε και τυχεροί.

Αν όχι; Τι σας φέρνει εσάς στο νου η λέξη Χριστούγεννα;

Ας καταγράψω άλλες εικόνες και λέξεις άλλων που μοιράστηκαν μία άλλη πραγματικότητα: “Θλίψη, μοναξιά, σύγκρουση εσωτερική, προσδοκίες και πίεση, στρες απώλειες, χωρισμούς, μια οικογένεια που ποτέ δεν είχα, ψυχρότητα, οικονομική δυσκολία, απομόνωση, πόνος, ηρεμία, εσωστρέφεια, φόβος για απόρριψη, απολογισμοί και τίτλοι τέλους της χρονιάς που τελειώνει, αγωνία, μελαγχολία, αβεβαιότητα, αλκοόλ και ουσίες να κατευνάσω το πόνο…».

Στο σημερινό άρθρο θα μιλήσουμε για  την δεύτερη κατηγορία ανθρώπων που βιώνουν τις εορτές των Χριστουγέννων ως ένα περισσότερο πιεστικό γεγονός παρά ένα ευχάριστο και γεμάτο προσμονή. Η θλίψη των Χριστουγέννων έχει παρατηρηθεί ως ένα γενικότερο φαινόμενο που κατακλύζει πολλούς ανθρώπους με μεγαλύτερη ένταση από τα μέσα Δεκεμβρίου έως το πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου, που συνήθως μετά αυτή η ένταση εξασθενεί.

Πριν διερευνηθεί αυτό το θέμα, είναι πολύ βοηθητικό να θυμηθούμε πως ξεκίνησε η γιορτή των Χριστουγέννων και με τι σκοπό, αρχικά. Στις παραδοσιακές αγροτικές κοινωνίες, γιορτές όπως αυτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς συνδέονταν με τον κύκλο των εποχών, με παραδοσιακές τελετουργίες και θρησκευτικούς συμβολισμούς που έδιναν νόημα και διέξοδο σε συλλογικές ανάγκες των μελών κάθε κοινότητας. Οι άνθρωποι μοιράζονταν μέσα από συλλογικές συνήθειες (νηστεία, κάλαντα, παραδοσιακά γλυκά και άλλα έθιμα) συναισθήματα, όνειρα, ελπίδες αλλά και αγαθά. Αυτές οι κοινές συνήθειες και τελετουργικές συμπεριφορές , έδιναν ανακούφιση και διέξοδο σε πολλά από τα δύσκολα συναισθήματα και τις πραγματικές αγωνίες, που αναδύονται τον χειμώνα ( λόγο του κρύου, της έλλειψης φωτός αλλά και της μείωσης της παραγωγής τροφής),στους ανθρώπους που ζούσαν στενά εξαρτημένοι από την φύση.

Στην σημερινή εποχή ωστόσο οι γιορτές των Χριστουγέννων αρχίζει να χάνει το νόημα και την αξία των συλλογικών αναγκών της κοινότητας , της κοινωνίας που ανάγκη έχει να συνδεθεί με τις δυσκολίες της ζωής και να αποκτήσει ανανεωμένες δυνάμεις και εξελίσσεται σε μία αδηφάγα καταναλωτική μανία, ένα τεράστιο λαμπερό περιτύλιγμα που μέσα χάνει το νόημα και την αξία του και ωθεί σε εικονικές προσδοκίες για το ότι «πρέπει εκείνες τις ημέρες να είμαστε χαρούμενοι και ευτυχισμένοι», που πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να βαστάξουν και να αντέξουν.

Ουσιαστικά αποτελεί μία αντί-δραση των ανθρώπων εκείνων σε ένα «κύμα προσδοκιών» για το πως πρέπει να είναι τα Χριστούγεννα. Προσδοκίες όπως:

-          -Ατμόσφαιρα ζεστασιάς με τους ανθρώπους μας, συντροφικότητα και ωραίες σχέσεις, οικογενειακές  θαλπωρικές συναντήσεις με αγάπη

-          =Στολισμός του σπιτιού, ζέστη του σπιτιού, γλυκά και ωραία φαγητά

-         - Οικονομική δυνατότητα και ευχέρεια για αγορά πραγμάτων, ρούχων , κομμωτήρια, δώρα για εμάς ή τους άλλους

-          -Εκδρομές με αγαπημένους ανθρώπους

-         - Συναισθήματα χαράς, απόλαυσης, διασκέδασης

-         - Σειρές και ταινίες στη τηλεόραση, ευχές από το περίγυρο γεμάτες αγάπη, χαρά , στοργή, ζεστασιά.

 

Αυτές οι καταστάσεις για κάποιους ανθρώπους αποτελούν πέρα από προσδοκίες και πραγματικές καταστάσεις που θα βιώσουν και έχουν και τη διάθεση μέσα τους , και τα μέσα και τους ανθρώπους γύρω τους να τα ζήσουν.

 Από την άλλη , μία αρκετά μεγάλη μερίδα ανθρώπων βιώνουν αυτές τις προσδοκίες «ως βαρίδια» και πιεστικές καταστάσεις που δεν μπορούν να «τα σηκώσουν» και τσακίζουν – μεταφορικά- τη πλάτης τους , που δεν έχουν τη συναισθηματική διάθεση να συντονιστούν με αυτό το πνεύμα ή δεν έχουν το περιβάλλον, τις καταστάσεις και τους ανθρώπους να βιώσουν τις εορτές των Χριστουγέννων ως διακοπές αγάπης, χαράς, ενθουσιασμού.

Θα είναι άνθρωποι που έχουν δυσάρεστες ή τραυματικές αναμνήσεις από τις εορτές των Χριστουγέννων ή παλιές ευχάριστες αναμνήσεις που πλέον δεν τις έχουν στη ζωή τους. Άλλοι άνθρωποι που δεν έχουν καλές σχέσεις με την οικογένειά τους και βιώνουν συγκρούσεις, άλλοι προέρχονται από κάθε είδους κακοποιητικά περιβάλλοντα και δεν βιώνουν ένα περιβάλλον αποδοχής, κατανόησης αγάπης, υποστήριξης και ζεστασιάς, άλλοι άνθρωποι που βρίσκονται μακριά από τους αγαπημένους τους ανθρώπους, άλλοι που βιώνουν κάποια απώλεια, πένθος  ή χωρισμό με έναν άνθρωπο. Άλλοι άνθρωποι, που η παύση της γρήγορης  καθημερινότητας  με τις άδειες που παίρνουν , τους αποσυντονίζει και έρχονται πιο κοντά με τον εσωτερικό τους εαυτό που βρίσκουν το χώρο να κάνουν κάποιο απολογισμό τόσο για τη χρονιά που πέρασε όσο και γενικότερα για τη ζωή τους και η αίσθηση του Τέλους  τους δημιουργούν δυσάρεστα συναισθήματα (θλίψη για πράγματα που δεν κάνανε , για ζωή και επιλογές που δεν απολαμβάνουν, για σχέσεις που τους λείπουν, απογοήτευση, μοναξιά).

 Άλλοι άνθρωποι που δεν έχουν την οικονομική ευχέρεια να αγοράσουν πράγματα, νέα ρούχα, να πάρουν δώρα και πιέζονται από το γενικότερο καταναλωτικό κλίμα των εορτών και πολύ περισσότερο άνθρωποι που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να καλύψουν βασικές βιοτικές τους ανάγκες και αγωνίζονται για αυτές (θέρμανση, ρεύμα, φαγητό, ένδυση κ.ο.κ). Άλλοι, που δεν έχουν όρεξη να διασκεδάσουν και να ψυχαγωγηθούν αλλά βιώνουν μία τεράστια πίεση να έχουν ένα συγκεκριμένο επιθυμητό κοινωνικό προφίλ ή που πρέπει να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των υπόλοιπων ανθρώπων στο περιβάλλον τους και να είναι ευχάριστοι για εκείνους. Άλλοι, που πιέζονται να φορέσουν το ένδυμα «της χαράς, της ζεστασιάς, του στολισμού» μέσα από το πνεύμα που προωθείται από την τηλεόραση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης , γνωστούς με τις ευχές και θα ήθελαν να κλειστούν μέσα στο σπίτι για να αποφύγουν. Άλλοι που θα ήταν οκ για αυτούς να κάτσουν στο σπίτι τις ημέρες των εορτών και να δούνε μία ταινία, να διαβάσουν ένα βιβλίο παρά να βγουν σε μαγαζιά και κοινωνικές συγκεντρώσεις και να γλεντήσουν. Άλλοι άνθρωποι, που θα πιεστούν βρισκόμενοι σε συναντήσεις με ανθρώπους που δεν νιώθουν άνετα, άβολα ή τους είναι ανεπιθύμητοι αλλά δεν έχουν το σθένος να επιλέξουν μία άλλη επιλογή. Και άλλοι που απλά δεν έχουν όρεξη και δεν θέλουν να πιέσουν να φορέσουν το «εορταστικό ρούχο των Χριστουγέννων».

Για όλους αυτούς τους ανθρώπους- που πραγματικά ίσως στην πραγματικότητα δεν είναι λίγοι τελικά αλλά πολλοί μα σκόρπιοι- οι εορτές παίρνουν μία περισσότερη μορφή "Μαύρων Χριστουγέννων" , μια κατάσταση υπό τη μορφή πίεσης, μίας συνεχούς σύγκρουσης που δημιουργούν συναισθήματα θλίψης, αγωνίας, στρες, καταστάσεις αμφισβήτησης προς τον εαυτό τους και «αν αυτοί έχουν το πρόβλημα», βρίσκονται σε εγρήγορση για το πως να συμπεριφέρονται κάθε φορά μέσα τους και προς τους άλλους ανθρώπους, τείνουν να κρύβονται και να απομονώνονται, νιώθουν μοναξιά και ίσως και αίσθημα ενοχής που δεν μπορούν να είναι «σαν τους άλλους». Και όλες αυτές οι καταστάσεις για όλους τους ανθρώπους συνοψίζεται σε μία απλή ευχή: «Εύχομαι να περάσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, να μπούμε πάλι σε μία καθημερινότητα…»

Φεύγοντας από το μέρος εκείνο που περιεγράφηκε η κατάσταση και πολλοί ταυτίζονται με την «θλίψη και την πίεση» των Χριστουγέννων, η αυτόματη λογική ερώτηση που έρχεται αμέσως μετά είναι «Οκ και τι μπορώ να κάνω;».

Ας επιχειρήσουμε μερικές νοητικές «διαδρομές»:

-Αν κάποιος επιχειρήσει  να απομακρυνθεί για λίγες στιγμές από αυτές τις προσδοκίες, πως θα ήθελε να περάσει αυτές τις εορτές; Θέλει να μείνει σπίτι; Θέλει να μην φορέσει «το γιορτινό κλίμα»; Θέλει να μην υποκρίνεται; Σε όλα αυτά, μπορεί να αναρωτηθεί τι τον κρατά μακρία από το να μην τα κάνει; Τι υπάρχει; Τι νιώθει αν μπεί στη διαδικασία να τα κάνει; Φόβο, αγωνία, ντροπή;

- Αν έφευγε από τον εαυτό του που βιώνει συγκρουσιακά το κλίμα των Χριστουγέννων και υπέθετε νοητικά ότι ερχόταν ένας φίλος, σύντροφος, συγγενής υποθετικά και του εκμυστηρευόταν την θλίψη και την πίεση των Χριστουγέννων, πως θα ένιωθε, πως θα συμπεριφερόταν απέναντί του; Θα τον κατέκρινε, θα τον καταλάβαινε, θα τον άκουγε; Αυτή είναι μία πολύ διαφωτιστική ερώτηση διότι όταν οι άνθρωποι μετατοπίζουν την προσοχή από τον εαυτό τους σε έναν υποθετικό «Άλλο» θα συμπεριφέρονταν με τρόπο που θα ήθελαν είτε εσωτερικά, μέσα τους , να συμπεριφερθούν οι ίδιοι στον εαυτό τους (ο λεγόμενος Εσωτερικός Κριτής) ή οι άλλοι. Οπότε η επόμενη ερώτηση σε πιθανές απαντήσεις όπως «θα τον καταλάβαινα, δεν θα τον επέκρινα, θα τον στήριζα» είναι γιατί δεν κάνεις το ίδιο στον ίδιο σου τον εαυτό;

-  Ίσως βοηθά να υπενθυμίζουμε και να προσγειώνουμε τον εαυτό μας ανοίγοντας το πεδίο πέρα από εκεί που μας πάει ασυνείδητα το συναίσθημά μας και ο νους μας: - δηλαδή το αίσθημα της θλίψης, της ματαίωσης, της πίεσης μας ωθεί να εστιάζουμε  μεμονωμένα σε εκείνες τις προσδοκίες που δεν μπορούμε ή δεν είμαστε σε θέση να βιώσουμε  εστιάζοντας μόνο σε άλλους που ίσως έχουν μία καλύτερη διάθεση, έχουν μία σχέση, έχουν οικογένεια και ανθρώπους πιο κοντινούς, έχουν χρήματα να κάνουν αγορές. Την ίδια στιγμή υπάρχουν άλλοι τόσο άνθρωποι που επίσης δεν έχουν τα ίδια ή άλλα πράγματα (συναισθηματικές, υλικές ελλείψεις) ανθρώπους ή μέσα να βιώσουν ευχάριστα τα Χριστούγεννα δημιουργώντας μία εικόνα πιο διευρυμένη και ρεαλιστική και μειώνοντας την αίσθηση «ότι μόνο σε μένα συμβαίνει αυτό…»

- Τα συναισθήματα αποτελούν μία σημαντική πηγή πληροφοριών. Θέλουν στην πραγματικότητα να μας ενημερώσουν για κάτι, μας κάνουν σινιάλα να αρχίσουμε να βιώνουμε, να δίνουμε σημασία περισσότερο και να τα λάβουμε περισσότερο προσοχή. Η θλίψη και τα άλλα συναισθήματα κάτι θέλουν να μας επικοινωνήσουν. Όμως χρειάζεται να τους επιτρέψουμε να τα βιώσουμε και να εκφραστούν, για να μεταφράσουμε μετέπειτα το νόημα και την λειτουργία τους. Ας πάρουμε κάποια παραδείγματα τυχαία: κάποιος που τρέχει μονίμως στην καθημερινότητα και λαμβάνει κάποια άδεια που την βιώνει δύσφορη γιατί αρχίζει να έρχεται περισσότερο κοντά με τον εσωτερικό εαυτό, με τυχόν υπαρξιακά άγχη, η τυχόν θλίψη, αγωνία και άλλα συναισθήματα στην πραγματικότητα θέλουν να χτίσουν μία γέφυρα επικοινωνίας με τον εσωτερικό εαυτό, που ίσως έχει χάσει επαφή. Ένα άλλο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι ότι ίσως οι άνθρωποι που στις γιορτές που ερχόμαστε σε επαφή δεν νιώθουμε καλά, οικεία, ή νιώθουμε φόβο , αγωνία, απομόνωση τα συναισθήματα εκείνα να αποτελούν πληροφορίες στο μέλλον να αναζητήσουμε ανθρώπους που να χτίζουμε περισσότερο κοντινές σχέσεις να καλύπτονται οι συναισθηματικές μας ανάγκες. Σε κάθε περίπτωση τα συναισθήματα αυτά, αν και εξαιρετικά επώδυνα, αποτελούν πολύτιμες πηγές πληροφοριών.

Πολλές φορές όμως αρκετοί άνθρωποι δεν έχουν τις αντοχές, τις δυνάμεις και την ανθεκτικότητα να ξεκινήσουν μόνοι τους αυτές τις διαδρομές και ζορίζονται. Σε αυτή τη περίπτωση, σωτήρια είναι η επιλογή να ζητήσουν βοήθεια.  Να βρούν το  κουράγιο και να μοιραστούν συναισθήματα σε ανθρώπους γύρω τους που νιώθουν ασφάλεια και εμπιστοσύνη, να εκφραστούν , να αποφορτιστούν ή αν δεν νιώθουν ότι μπορούν να το βρουν στο περιβάλλον τους, να ζητήσουν την βοήθεια ενός ειδικού επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η επιλογή αναζήτησης βοήθειας σε ένα επαγγελματία ψυχικής υγείας είναι να βρουν ένα περιβάλλον να υποστηριχτούν αρχικά και μετέπειτα να δουν αν μπορούν να εξερευνήσουν τυχόν πιέσεις , συναισθήματα, αντιλήψεις για τις εορτές των Χριστουγέννων που τους δημιουργούν ένταση, σύγκρουση, θλίψη.

Τα Χριστούγεννα είναι μία πολύ αντιφατική κατάσταση μέσα στην  κοινωνία αλλά και μέσα μας σε πολλές διαφορετικές χρονικές περιόδους και στιγμές στη ζωή μας. Υπάρχουν εκείνοι που προσμένουν και θα περάσουν όμορφα, θα ξεκουραστούν, θα συνδεθούν, θα μονιάσουν, θα συνυπάρξουν όμορφα και θα γεμίσουν μπαταρίες. Και υπάρχουν και εκείνοι που θα βιώνουν μία συνεχή θλίψη, μοναξιά ,  απειλή και φόβο προσμένοντας το γρήγορο τέλος τους. Τα Χριστούγεννα πέφτουν μαζί με το τέλος του χρόνου και διακινούνται και υπαρξιακά άγχη για πολλούς από εμάς που θέτουν έναν συνειδητό ή ασυνείδητο απολογισμό για το «που βρίσκομαι στη ζωή μου; Ποιος είμαι; Που πάω;» όπου αυτό πάλι φέρνει σε πολλούς ανθρώπους εντάσεις και συγχύσεις με αρκετή δυσφορία. Τα Χριστούγεννα εξελίσσεται στις δυτικές κοινωνίες ως ένα βαρύ καταναλωτικό προϊόν, που τονίζει επίσης τις κοινωνικές, οικονομικές και ταξικές διαφορές των ανθρώπων φτιάχνοντας ένα συνεχές σε εκείνους που ζουν με περίσσιες παροχές και σε εκείνους που δεν έχουν να καλύψουν βασικές βιοτικές ανάγκες δημιουργώντας επιπλέον πίεση, άγχος, δυσφορία, τυχόν ενοχές, απογοήτευση για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται, επιδεινώνοντας την συναισθηματική και ψυχική τους ζωή.  

 Η θλίψη των Χριστουγέννων αποτελεί ένα  πραγματικό γεγονός που συμβαίνει σε πολλούς ανθρώπους γύρω μας. Σημαντικό για αυτό είναι να γίνει αρχικά συνειδητό ως ένα πραγματικό γεγονός, να αποστιγματιστεί ώς "προβληματική κατάσταση του ίδιου του ανθρώπου" και να μπορέσει να αναζητήσει βοήθεια και στήριξη για να μπορέσει να ανταπεξέλθει όσο το δυνατόν καλύτερα.

Από: Πανταζή Χριστίνα

------------------------------------------------------------------------------------

«Το παιδί με τη σάλπιγγα» Νικηφόρος Βρεττάκος

(O Νικηφόρος Βρεττάκος στο ποίημα «Το παιδί με τη σάλπιγγα» καταθέτει την προσευχή του. Μια προσευχή για κάθε άνθρωπο που πολεμά με τις δυσκολίες, που αγωνίζεται να κρατηθεί στη ζωή μέσα σε έναν ανάλγητο κόσμο)

Αν μπορούσες να ακουστείς

θα σου έδινα την ψυχή μου

να την πας ως την άκρη του κόσμου.

Να την κάνεις περιπατητικό αστέρι ή ξύλα

αναμμένα για τα Χριστούγεννα – στο τζάκι του νέγρου

ή του Έλληνα χωρικού. Να την κάνεις ανθισμένη μηλιά

στα παράθυρα των φυλακισμένων.

Εγώ μπορεί και να μην υπάρχω ως αύριο.

 

Αν μπορούσες να ακουστείς

θα σου έδινα την ψυχή μου

να την κάνεις τις νύχτες

ορατές νότες, έγχρωμες,

στον αέρα του κόσμου.

Να την κάνεις αγάπη».