Ψάχνοντας την ασφάλεια με κόστος την ίδια την προοπτική της Ζωής.

 

Ας ξεκινήσουμε κάποια παραδείγματα και ενώ τα διαβάζετε, προσπαθήστε να δείτε τι νιώθετε ή σκέφτεστε.

 

·         Μία γυναίκα θα επιλέξει έναν άντρα με κύριο σκοπό να κάνει παιδιά και οικογένεια. Φοβάται την μοναξιά. Δεν είναι τόσο ερωτευμένη αλλά η οικογένεια θα την κρατήσει ήρεμη. Ωστόσο είναι πολύ δυσαρεστημένη με εκείνον που δεν ικανοποιεί κάποιες προσδοκίες της και προσπαθεί να τον αλλάξει για να έρθει πιο κοντά σε εκείνη. Το βλέπει ότι επέλεξε έναν άνθρωπο με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και δυνατότητες, αλλά δυσκολεύεται να πάρει την ευθύνη ότι αν δεν της αρκεί, θα υπάρχει η πιθανότητα ή να αποδεχτεί την κατάσταση και να μείνει με όσα έχει ή να χωρίσει. Δεν θέλει καν να το σκεφτεί και οι εντάσεις στο σπίτι παραμένουν.

·         Κάποια άλλη γυναίκα θα ζητήσει να μπει με μέσο πολιτικό σε μία θέση που θα έχει ένα πρωινό σταθερό ωράριο, παρά το γεγονός ότι δεν πληροί τα κριτήρια. Δεν συμπαθεί πολύ τον άνθρωπο που την βοηθά και εδώ που τα λέμε και δεν τον θεωρεί και πολύ ικανό. Όμως με αυτή την δουλειά θα μπορέσει να φτιάξει την καθημερινότητά της και να είναι ασφαλής. Δεν αντέχει να ψάχνει δουλειές που θα περάσει από αξιολόγηση, και θα ταλαιπωρηθεί. Στις παρέες θα ντραπεί να πεί ότι μπήκε με μέσο πολιτικό, καθώς θα την έκριναν και ίσως και εκείνη νιώθει άβολα με το έκανε μία έκπτωση στο να στηρίξει έναν άλλο πολιτικό που τον θεωρούσε ικανό για να μπει σε μία θέση. Θα επιλέξει να το κρατήσει μυστικό.

·         Ένας άντρας, μέσης ηλικίας, είναι μόνος πολλά χρόνια και συνάπτει γρήγορες σχέσεις. Δεν αντέχει να είναι πολύ κοντά συναισθηματικά, αν και θα το ήθελε. Η ανεξαρτησία και η μοναξιά φέρνει μία ησυχία και τάξη στην ζωή του. Όταν έρχεται συναισθηματικά κοντά, νιώθει να πνίγεται. Με την μοναξιά που έρχεται σε εκείνες τις στιγμές που τα πρωινά που σηκώνεται μόνος, τα βράδια που εκείνος ανοίγει τα φώτα δεν τον περιμένει κανείς, το μεσημεριανό που θα φάει μόνος, φαντάζει αδυσώπητη. Αλλά και με εκείνη την ίδια στιγμή νιώθει αυτάρκης και ασφαλής.

·         Ένας άντρας θα μείνει στην πολύχρονη δουλειά παρόλο που δεν νιώθει καθόλου ικανοποιημένος και το βιώνει ως βάλτο. Όμως νιώθει σταθερός, γνωρίζει το κόσμο με τον οποίο σχετίζεται- παρόλο που δεν του αρέσει- γνωρίζει τα ωράρια, έχει σταθεροποιηθεί. Θα ήθελε να κυνηγήσει το αντικειμενό σπουδών του αλλά βιώνει πολύ μεγάλο φόβο στο να φύγει και παραμένει εκεί. Μπορεί να γυρνάει σπίτι ψυχικά ξεζουμισμένος και κατάκοπος, αλλά, όπως σκέφτεται, τουλάχιστον είναι ασφαλής.

·         Κάποιος άνθρωπος κάνει χρόνια χρήση ναρκωτικών ουσιών. Θα ξεκινήσει ψυχοθεραπεία και όταν βρεθεί να επιλέξει ανάμεσα στην χρήση και την πιο βαθιά ανακάλυψη του εαυτού, θα επιλέξει την χρήση ουσιών. Ξέρει ότι χάνει χρόνο από την ζωή του, ότι νιώθει σα ζόμπι και μουδιασμένος, ότι έχει πολλές μεγάλες ταλαιπωρίες, αλλά είναι μία σταθερά. Δεν ξέρει πως είναι να ζει χωρίς αυτό. Δεν μπορεί καν να κάνει λίγη περικοπή. Νιώθει ασφαλής.

·         Μία γυναίκα θα μπει σε ένα γάμο ετερόφυλο. Θα έχει πολύ μεγάλη έλξη για γυναίκες, συνδέεται συναισθηματικά αλλά δεν μπορεί καν να φανταστεί να μπει σε μία ορατότητα με μία γυναίκα. Ο γάμος με τον άντρα της, αν και δεν βιώνει έντονη έλξη, τουλάχιστον είναι ασφαλής και κοινωνικά επικροτείται. Συνεχίζουν να την ελκύουν γυναίκες και ίσως να ξαναδοκίμαζε να αναπτύξει μία σεξουαλική επαφή στο μέλλον, διότι με εκείνες βιώνει πολύ έντονα ρομαντικά αισθήματα. Στα κρυφά.

·         Μία κοπέλα θα δίνει συχνά πυκνά τις εργασίες της σχολής σε άλλους να της την κάνουν. Δεν νιώθει καλά με αυτό, θα ήθελε να μπορούσε να το παλεύει μόνη της αλλά φοβάται πολύ μην τυχόν δεν είναι ικανή και το τι θα μπουν οι γονείς της που νομίζουν ότι παλεύει πολύ με την σχολή και τα πάει καλά. Έτσι νιώθει καλά με όλη αυτή την ‘ησυχία’. Δεν αντέχει μία τέτοια πιθανή αποκάλυψη. Θέλει να νιώθει ασφαλής και έτσι θα συνεχίσει να πηγαίνει τις εργασίες σε άλλους να τα κάνουν. Δεν νιώθει καλά που λέει ψέματα στους γονείς και δεν το κάνει με ‘την αξία της΄ αλλά δεν αντέχει να τους βλέπει να απογοητεύονται. Θέλει να νιώθει ασφαλής.

·         Ένας μεσήλικος παντρεμένος άντρας, θα έχει μία χρόνια παράλληλη εξωσυζυγική σχέση με μία άλλη γυναίκα. Δεν νιώθει καλά με αυτήν του την ζωή αλλά νιώθει ότι δεν μπορεί να κάνει και αλλιώς. Στο σπίτι τα πάντα έχουν νεκρώσει. Με την γυναίκα του απλά τρώνε, περνάνε χρόνο στις οθόνες, ασχολούνται με τα παιδιά. Νιώθει να του έχει τελειώσει η έλξη του για την γυναίκα του και όποια ανάγκη για επαφή. Δεν επικοινωνούν χρόνια. Όμως δεν έχει που αλλού να πάει. Και η άλλη σχέση με την γυναίκα του δίνει ζωντάνια. Η ζωή του θα σκεφτόταν ότι είναι τακτοποιημένη αλλά σε κομμάτια και ζει μία διπλή ζωή. Δεν αντέχει με τίποτα να σκεφτεί να χωρίσει. Έχει κάπου να γυρνά και να τον περιμένουν. Δεν αντέχει την μοναξιά. Μία μοναξιά που αντιμετώπιζε χρόνια από οικογένεια, φιλίες. Πολλά πράγματα δεν αντέχει να τα πει ούτε καν στον ίδιο του τον εαυτό. Δυσκολεύεται πολύ, αλλά και νιώθει ασφαλής.

·         Μία νέα γυναίκα θα βιώνει ένα έντονο δράμα. Ζει με έναν άντρα που δεν είναι συναισθηματικά διαθέσιμος. Εκείνος δουλεύει πολλές ώρες, βγαίνει με τους φίλους του και εκείνη απλά όλη μέρα τον περιμένει ή τσακώνεται μαζί του. Εκείνος της έχει πει εξαρχής ότι δεν θέλει κάτι παραπάνω. Εκείνη βιώνει μεγάλο πόνο. Θυμάται κάπως και τον ένα της γονιό μικρή να τον περιμένει για ώρες σπίτι να έρθει και όταν ερχόταν έστω και παίζανε για μερικά λεπτά, ήταν χαρούμενη. Όμως μετά έλειπε εκείνος για ώρες. Θυμάται αυτή την σύνδεση και της κάνει νόημα. Αυτό ζει και με εκείνον τον άντρα. Όταν θα βρεθούν από κοντά θα περάσουν όμορφα, όμως μετά εκείνη θα ζεί πνιγμένη στην μοναξιά της. Θα ήθελε ένα σύντροφο συναισθηματικά παρόν, αλλά της είναι κάτι άγνωστο να αναζητήσει. Αυτό σημαίνει «ότι θα πρέπει να πατήσει πόδι» στον άντρα που βγαίνει ή να χωρίσει. Δεν το αντέχει καθόλου. Παρόλο που πονά από την μοναξιά που βιώνει, τουλάχιστον νιώθει ότι κάποιος είναι εκεί για εκείνη και κάποιες στιγμές βιώνει ωραίες στιγμές.

·         Mια χωρισμένη γυναίκα που μπαίνει στην Τρίτη ηλικία, δυσκολεύεται πολύ συναισθηματικά. Το παιδί της που βρίσκεται γύρω στα 30 και είναι μοναχοπαίδι της ζητά να ζητήσει βοήθεια από ειδικό και εκείνο σκέφτεται να μετακομίσει αλλού για να ανεξαρτητοποιηθεί, αλλά νιώθει τύψεις πολλές να την αφήσει μόνη. Εκείνη φοβάται να πάει να μιλήσει σε κάποιον «άγνωστο» και θεωρεί ότι το παιδί της είναι εκείνο που την ξέρει καλύτερα και πρέπει να είναι δίπλα της καθώς μόνο εκείνο μπορεί να την φροντίσει. Εκείνη αντιστέκεται και παρακαλά το παιδί της να μην φύγει από το σπίτι και να μείνει μαζί της. Δεν τους θέλει τους ψυχολόγους, τι να της κάνουν αυτοί; Να την θεωρήσουν τρελή; Να πάρει φάρμακα; Σε ξένο θα πει τον πόνο της; Στιγμές θα ξέρει ότι το παιδί της ζορίζεται και δεν της αρέσει , αλλά θέλει τόσο πολύ να νιώθει ασφαλής.

 -------------

Με μία πρώτη ματιά, υποθέτω πολύ καλά τι σκέφτεστε.

Μα τι κοινό έχουν όλες αυτές οι ιστορίες;

Διαφορετικές ιστορίες με πολλές διαφορετικές αφετηρίες. Να έχουμε υπόψιν μας ότι οι άνθρωποι διαμορφωνόμαστε από τα πάντα, πολυεπίπεδα και βιοψυχοκοινωνικά: από κληρονομικούς παράγοντες (πχ να έχω μία ψυχική διαταραχή σε σύγκριση με την αδερφή μου που δεν έχει θα κάνει την ζωή μου πιο δύσκολη) και ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία, από τα βιώματα μας στην οικογένεια/ες (να έχει μεγαλώσει κάποιος με τραυματικές καταστάσεις) που μεγαλώσαμε, από κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές συνθήκες (π.χ οικονομική κρίση), από την χώρα που ζω και την χρονική στιγμή που ζω, το μέρος που μεγαλώνω, τους ανθρώπους του κύκλου μου που με πλαισιώνουν, το αν έχω ερεθίσματα διαφορετικά ή όχι, τις απόψεις σε διάφορα θέματα (έμφυλα ζητήματα, άλλα κοινωνικά, πολιτικά κ.ο.κ.) Εν ολίγοις από τα πάντα. Και είναι σημαντικές αυτές οι αφετηρίες διότι οι παραπάνω ιστορίες σίγουρα δεν μπορούν να συγκριθούν. Δεν είναι η κάθε δυσκολία ίδια με την άλλη και ούτε ο βαθμός βαρύτητας.

Ωστόσο, έχουν να αναδείξουν μία κοινή συνισταμένη! Ότι οι άνθρωποι δεν ψάχνουν – ασυνείδητα - στην αρχή την ευτυχία που σημαίνει αυτό που μπορεί να τους έκανε γεμάτους συναισθηματικά, δημιουργικούς, χαρούμενους. Όλοι μας έχουμε μία έμφυτη τάση να αναζητούμε και την ασφάλεια και πράγματα, πρόσωπα, καταστάσεις που έχουν μία οικειότητα.

Οκ λοιπόν και ποιο είναι το κακό στο παραπάνω;

Καταρχάς όταν χρειάζεται να επιβιώσουμε- είτε σε πραγματικούς κινδύνους όπως πόλεμοι κτλ- είτε συναισθηματικά και ψυχικά- φόβος απόρριψης, μοναξιάς κ.ο.κ- η ασφάλεια είναι εκείνη που χρειάζομαι να έχω. Χρειάζομαι ασφάλεια αλλιώς δεν μπορώ να επιβιώσω. Αλλιώς θα διαλυθώ ή θα πεθάνω ακόμη και κυριολεκτικά. Συνεπώς δεν μπορούμε να μιλάμε για κάτι άλλο όταν διακυβεύεται πραγματικά η συνθήκη της ζωής και του θανάτου για το πως μπορώ να πάω παρακάτω. Χρειάζεται να επιβιώσω.

Επίσης η ασφάλεια είναι στοιχείο ευημερίας και όταν ζούμε και απολαμβάνουμε. Όταν έχουμε μία ποιότητα ζωής- σε μία χώρα που σίγουρα δεν έχουμε πόλεμο για να το αντιπαραβάλω με τα προηγούμενα- που έχουμε π.χ ένα σπίτι που νιώθουμε ασφάλεια, ένα αμάξι που νιώθουμε ασφάλεια, ένα σύντροφο που νιώθουμε ασφάλεια, μία δουλειά που νιώθουμε ασφάλεια. Όμως η διαφορά στο ζω με το επιβιώνω δεν είναι στην ασφάλεια αλλά στο ότι όταν ζω, νιώθω περισσότερη ικανοποίηση και ευχαρίστηση, αυτοπραγμάτωση και νόημα. Νιώθω ικανοποίηση από τις σχέσεις, από το πως βιώνω τον εαυτό μου και την ζωή μου, από τις επιλογές μου και για να τις βιώνω ως τέτοιες, χρειάζεται να νιώθω ότι έχω κάνει εγώ αυτή την επιλογή και όχι απλά έχω αναγκαστεί να τις κάνω. Η αίσθηση και προοπτικής της επιλογής και κατεπέκταση και της ευθύνης μου δημιουργεί και την αίσθηση της ελευθερίας της και της εμπιστοσύνης στον εαυτό.

 Όταν επιβιώνω πραγματικά ή συναισθηματικά η ανάγκη μου είναι να είμαι ασφαλής και μόνο αυτό. Μας φαίνεται απόλυτα λογικό ένα άτομο που ζει σε μία εμπόλεμη ζώνη να μην αναζητά την ποιότητα ζωής όταν η ζωή του είναι σε καθημερινό κίνδυνο, αλλά ψάχνει να βρει ασφάλεια.

Στις περιπτώσεις λοιπόν που ζούμε στην δυσαρέσκεια – όταν τουλάχιστον σε ένα πραγματικό επίπεδο δεν κινδυνεύουμε- επειδή επιλέγουμε κάτι ή κάποιον που έχει κάτι το οικείο που αυτό με την σειρά του φέρνει μία ασφάλεια και όχι το ρίσκο και την αβεβαιότητα που ενέχει η ευθύνη των αναγκών και επιθυμιών για μία ζωή με ικανοποίηση και νόημα, το κακό είναι όταν αυτή η ασφάλεια αντί για ένα πλαίσιο γαλήνης, γίνεται ο δυνάστης και η φυλακής μας. Και αυτό πάντα το νιώθουμε και το βλέπουμε. Είτε αποτελεί την κατάχρηση ναρκωτικών, είτε ένα σεξουαλικό προσανατολισμό διαφορετικό, το να πούμε την αλήθεια για το γάμο, για την σχολή, για την δουλειά, για την μοναξιά και πολλά άλλα που μπορεί να δυσαρεστείται κάποιος αλλά νιώθει τουλάχιστον ασφαλής.

Και πάνω σε αυτή την μεγάλη έκπτωση οι άνθρωποι θα αναπτύξουν και σοβαρές ψυχικές άμυνες για να αντέξουν αυτή την ζωή όπως η άρνηση, το συναισθηματικό πάγωμα που προκαλεί μεγάλο κόστος ψυχικό αλλά και σωματικό καθώς και πέρα από το ψυχικό και το σώμα είναι εκφραστής των ταλαιπωριών μας.

Η αναγνώριση ότι κάτι μέσα μου δεν με ικανοποιεί, ότι δεν νιώθω καλά, ότι δυσαρεστούμαι με κάτι που συνεχίζω να κάνω ή να συμμετέχω σε κάτι με κόστος το να είμαι ασφαλής και επειδή οι καταστάσεις μου είναι οικείες, δεν είναι μία εύκολη διαδικασία. Εν ολίγοις, το να έρθουμε σε επαφή με την Αλήθεια μας, όχι όπως θα θέλαμε να είναι, αλλά όπως ακριβώς είναι. Και το να έρθουμε σε επαφή με αυτή την Αλήθεια, θέλει συντροφικότητα, υποστήριξη, ενδυνάμωση, αντοχή και τόλμη. Θέλει ανθρώπινο συναισθηματικό δεσμό που να νιώθουμε ότι εκεί μπορούμε να είμαστε ο/η εαυτός/η μας με όλη την εμπειρία μας και το σύνολο της αλήθειας μας. Τότε μπορούμε να νιώσουμε μία ώθηση παραπάνω αν επιθυμούμε να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα που ποιο είναι;

Να προχωρήσω μαζί με τον φόβο, τις αγωνίες, τον τρόμο απέναντι στο ανοίκειο, αβέβαιο, άγνωστο και να αντιμετωπίσω την ίδια μου την ζωή αντέχοντας να κάνω (ή να μην κάνω τις ίδιες) άλλες επιλογές, πορείες, διαδρομές.

Η τόλμη έρχεται όταν θέλω να ρισκάρω. Όταν τολμάμε οι άνθρωποι συνεχίζουμε να αγωνιούμε, να είμαστε ευάλωτοι, φοβισμένοι. Όμως μαζί με αυτά προσπαθούμε και προχωράμε και αντέχουμε. Δηλαδή να κάνω ένα φτερούγισμα- πως κάνουν τα πουλάκια όταν προσπαθούνε να πετάξουν για πρώτη φορά; Θυμάστε σε ντοκιμαντέρ που φοβούνται να πετάξουν και πάλι οι ίδιοι οι γονείς και τα σπρώχνουν για να πετάξουν και να προσπαθήσουν;   

Να διεκδικήσω ή να στραφώ στην ικανοποίηση των αναγκών μου που θα έχουν μία προοπτική όχι να επιβιώνω συναισθηματικά για να είμαι μόνο ασφαλής, αλλά και να ζώ. Που σημαίνει ότι μπορεί να έρθω σε επαφή με την αβεβαιότητα, με το άγνωστο, με την αστάθεια. Που σημαίνει ότι θα έρθω σε βαθιά επαφή με όλα αυτά που υπάρχουν και τα κρύβω με ψυχικό κονσίλερ για να καλύψω τα στίγματα. Λέγεται μοναξιά; Λέγεται απογοήτευση; Ανεπάρκεια; Ασημαντότητα; Πλήγωμα; Απώλεια; Εκείνα τα συναισθήματα και τις καταστάσεις που δεν αντέχω να σηκώσω και να πάρω την ευθύνη και με εκείνα να διεκδικήσω να απελευθερωθώ. Και να γίνω εγώ πρωταγωνιστής/στρια της ζωής μου.

Ο Βίκτορ Φράνκλ, ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής και επιβιώσας από τα βασανιστήρια των Ναζί, που ως θεραπευτής και σίγουρα με βάση τα δικά του βιώματα και εμπειρίες ασχολήθηκε πολύ με την έννοια της ελευθερίας- και της ευθύνης-  είχε κάποτε πει: « Αν δεν είναι στα χέρια σας να αλλάξετε μια κατάσταση που σας προκαλεί πόνο, μπορείτε πάντα να επιλέξετε τη στάση με την οποία αντιμετωπίζετε αυτό το πόνο». Η δυσαρέσκεια ανθρώπων που επιλέγουν την ασφάλεια αντί του καλύτερου ενέχει πόνο. Η διεκδίκηση των αναγκών και επιθυμιών ενέχει και εκείνο πόνο και δυσκολία. Όμως η στάση και κατεπέκταση η επιλογή μας στο πιο δύσκολο θα ακολουθήσουμε είναι αυτό που κάνει την διαφορά.

Μία άλλη ψυχοθεραπεύτρια, επίσης επιβιώσασα από τα βασανιστήρια των Ναζί (και σε αυτό το σημείο είναι εκπληκτικό πως οι άνθρωποι που έχουν περάσει από τρομερές αντιξοότητες που τους κάνανε σίγουρα και πιο ανθεκτικούς και κατάφεραν να επανέλθουν, μιλάνε για την ελευθερία και την ευθύνη), η Edith Eger που επίσης ασχολήθηκε πολύ με την επιλογή της ελευθερίας έλεγε: «Ο χρόνος δεν γιατρεύει. Είναι αυτό που κάνεις εσύ με τον χρόνο. Η θεραπεία είναι δυνατή όταν επιλέγουμε να αναλάβουμε την ευθύνη, όταν επιλέγουμε να αναλάβουμε και να αντέξουμε τα ρίσκα και, τέλος, όταν επιλέγουμε να απελευθερώσουμε την πληγή, να αφήσουμε το παρελθόν ή τη θλίψη».

Το σημερινό κείμενο αποτελεί πηγή διεργασίας και πόνο: σε προσκαλεί απλά να σκεφτείς και εσύ που επιλέγεις να στέκεσαι ανάμεσα στην βαθιά επιθυμία για τάξη, ησυχία και ασφάλεια και στην επιθυμία Ζωή, που μπορεί να έχει και ένα ρίσκο παραπάνω. Άλλωστε και η εξέλιξη πάντα έχει και την δική της αστάθεια και ανισορροπία για να έρθει μία περαιτέρω ασφάλεια.

Από: Χριστίνα Πανταζή