Μυστικά μέσα στην Οικογένεια

 

   

 Μία 60χρονη που χωρίζει για να βρει τον παλιό της έρωτα από το πανεπιστήμιο αφήνοντας «εμβρόντητα» τα ενήλικα παιδιά της, την οικογένεια και την μικρή κοινωνία που όλοι είχανε την εντύπωση ότι αποτελούσε ένα πρότυπο οικογένεια. Ένας άντρας αποκαλύπτει στην οικογένειά του ότι έχει τεράστια χρέη στο τζόγο μετά από αρκετά χρόνια διαρκούς προσπάθειας απόκρυψης των οικονομικών του. Ένα παιδί που του αποκαλύπτεται έπειτα από 20 χρόνια ότι είναι υιοθετημένος και το μαθαίνει από φίλη της θετής του μητέρας του, κατά λάθος. Ένας άντρας που στα 50 του χωρίζει από την σύντροφό του όταν βρήκε το κουράγιο να δεχτεί την σεξουαλική του ταυτότητα ως ομοφυλόφιλος. Ένας θείος που αυτοκτόνησε αλλά παρουσιάστηκε στην οικογένεια ότι είχε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα με αυτόκινητο στα 30 του. Ένας πρώτος ξάδερφος χρήστης ηρωίνης για χρόνια που στην οικογένεια παρουσιαζόταν ως ένα άτομο που είχε φύγει στο εξωτερικό για σπουδές και χάσανε επικοινωνία. Τι κοινό έχουν όλα αυτά; Το κοινό τους είναι ότι αποτελούν μυστικά που έχουν υπάρξει μέσα στην οικογένεια για πολλά χρόνια ανάμεσα στις σχέσεις των μελών μεταξύ τους. Λίγο πολύ όλοι έχουμε ακούσει στο κύκλο μας  για κάποιες οικογένειες ή μπορεί να έχουμε μέσα στους δικούς μας οικογενειακούς κύκλους για μυστικά που υπήρχαν μέσα στην οικογένεια για πολλά χρόνια ή και για το σύνολο της οικογενειακής τους ζωής.

    «…Χωρίς την δυνατότητα να κρατήσουμε ένα μυστικό, εκλείπουν παντελώς ο αυτοσεβασμός, η ελευθερία ακόμη ίσως και ο έρωτας. Ο καθένας έχει δικαίωμα στην ιδιωτική του ζωή, τόσο στις ψυχικές όσο και στις σωματικές εκφάνσεις της, τις οποίες άλλωστε δύσκολα συνήθως διαχωρίζουμε καθώς η σεμνότητα τις προστατεύει ως σύνολο. Ταυτόχρονα όμως είναι αδύνατον να αγνοήσουμε ότι όταν το μυστικό δεν το κρατάμε πλέον για λόγους αυτοπροστασίας αλλά επειδή φοβόμαστε να το θίξουμε, τότε όλα αλλάζουν. Όχι μόνο για εκείνον που το μυστικό τον διχάζει ανάμεσα στην επιθυμία να μιλήσει και στην οδύνη της εξομολόγησης. Ομοίως επηρεάζονται οι οικείοι του, ιδίως τα παιδιά του. Ιδού ο κανόνας από τον οποίο πρέπει να ξεκινήσουμε και στον οποίο θα επιστρέψουμε διαρκώς: όταν ο γονιός πάει να κρύψει ένα οδυνηρό γεγονός που τον απασχολεί- είτε κάτι που βίωσε είτε κάτι που φαντάστηκε ότι βίωσαν οι προγονοί του- το παιδί του πάντα το διαισθάνεται. Μπορούμε να το θέσουμε και αλλιώς: Ένα παιδί δεν ψάχνει ποτέ να μάθει τι του κρύβουμε όταν δεν του κρύβουμε τίποτε…»

    Με αυτόν τον τρόπο ξεκινά η εισαγωγή του βιβλίου του ψυχαναλυτή και ψυχιάτρου Σερζ Τισερόν στο βιβλίο «Οικογενειακά Μυστικά» από τις εκδόσεις Άγρα. Στο βιβλίο υπάρχουν πολλές περιπτώσεις μέσα από την πολύχρονη εμπειρία του Τισερόν δουλεύοντας ψυχοθεραπευτικά και προσπαθεί να δώσει διάφορες απαντήσεις σε ερωτηματικά που προκύπτουν από τα μυστικά μέσα στην οικογένεια.

   Τα μυστικά από μόνα τους δεν είναι καλά ή κακά. Γίνονται πρόβλημα από την στιγμή που αιχμαλωτίζουν και βασανίζουν μέχρι και την Τρίτη γενιά τα μέλη της οικογένειες.

    Ένα μυστικό μέσα στην οικογένεια αποτελεί ένα μπλόκο που θα δυσκολέψει τα άτομα να σχετιστούν βαθιά και με ειλικρίνεια. Και αυτό διότι το Μυστικό μπαίνει σαν ένα φάντασμα και στοιχειό ανάμεσα στις σχέσεις αλλά πολλές φορές δεν θα μείνει μόνο στις σχέσεις αλλά θα επηρεάσει και τον τρόπο που λειτουργούν, αισθάνονται και επικοινωνούν και μπορούν να έχουν επιρροή και σε  επόμενη γενιά. Το Μυστικό δεν είναι μόνο η απόκρυψη της πληροφορίας και το περιεχόμενο. Αλλά είναι πολλά περισσότερα από αυτό. Διότι το παιδί μεγαλώνει μέσα σε συμπεριφορές ενηλίκων που μπορεί να φέρονται παράξενα όταν υπάρχουν καταστάσεις, γεγονότα, πράγματα που συνδέεονται με ένα μυστικό (πχ ένα δελτίο προπό στο σπίτι μπορεί να πυροδοτήσει στην σύζυγο μία τρομερή έκρηξη θυμού όταν το παιδί δεν έχει γνώση για το Μυστικό του τζόγου και του χρέους του πατέρα του, ενώ την ίδια στιγμή δεν αντιλαμβάνεται την αιτία της έκρηξης της μητέρας) και έτσι και αυτό θα μιμηθεί αργότερα ένα τρόπο μυστικοπαθές χωρίς να ξέρει γιατί. Όμως κάτι άλλο που δημιουργεί το μυστικό είναι να μεταδώσει στο παιδί μία αίσθηση αναξιότητας ή και ντροπής διότι «για να μην το ξέρει ή κάτι θα έχει κάνει το ίδιο ή δεν είναι άξιο να ξέρει το μυστικό.»

     Βλέπουμε λοιπόν ότι το μυστικό δεν έχει ως αποτέλεσμα μόνο την απόκρυψη πληροφοριών που θα ήταν σημαντικές να τις ξέρουν τα υπόλοιπα μέλη για να έχουν μία ειλικρινή σχέση μεταξύ τους αλλά περισσότερο έχει την δυνατότητα να συντελέσει στο πως θα λειτουργούν και τα υπόλοιπα μέλη στην δική τους ζωή και σχέσεις που έτσι ένα μυστικό βαραίνει όχι μόνο αυτόν ή αυτούς που τους αφορά άμεσα αλλά και τους οικείους τους πχ παιδιά στο τρόπο που σχετίζονται.

    Το Μυστικό που θα υπάρξει μέσα στις οικογένειες και θα μπει ως φάντασμα στις σχέσεις του έχει 3 βασικές προϋποθέσεις, θα αναφέρει ο Τισερόν στο βιβλίο του. Αρχικά είναι ανείπωτο. Δεν μιλάμε μεταξύ μας για αυτό ή κάνουμε πως δεν υπάρχει. Δεύτερον είναι απαγορευμένο. Δεν μιλάμε για αυτό, σαν να υπάρχουν άγραφοι νόμοι μέσα στην οικογένεια για το τι ή περι τίνος μπορούμε να μιλάμε ανοιχτά και τι όχι. Και το τρίτο και επίσης ουσιαστικό είναι ότι δεν μιλιέται και είναι ένα απαγορευμένο θέμα επειδή αφορά ή προσλαμβάνεται από τα μέλη ως ένα «οδυνηρό» γεγονός.

   Όμως το Μυστικό έχει πάντα ένα τρόπο να εμφανίζεται με άλλους τρόπους μέσα στις σχέσεις των μελών της οικογένειας παρά τις μεγάλες προσπάθειες. Ας δώσουμε δύο παραδείγματα: όταν έχει αποκρυφθεί ένα μεγάλο χρέος λόγω τυχερών παιχνιδιών από τους γονείς στα παιδιά και τα παιδιά ζητάνε να τους αγοράσουν πράγματα που επιφανειακά όλα φαίνονται ότι έχουν την οικονομική δυνατότητα και λαμβάνουν μία αρνητική απάντηση χωρίς να τους δίνεται κάποια συγκεκριμένη εξήγηση. Έτσι είναι πιθανόν να λαμβάνουν το μήνυμα ότι δεν αξίζουν να ζητάνε πράγματα. Ένας άνθρωπος που είναι ερωτευμένος με κάποιο άλλο άτομο και δεν έχει όρεξη για σεξουαλικές και ερωτικές σχέσεις με τον/την συζυγό  του/της και αποτελεί ένα ανείπωτο γεγονός δίνει το μήνυμα ότι μπορεί ο άλλος να κάνει κάτι λάθος ή να υστερεί. Ποιο είναι εκείνο το χαρακτηριστικό ενός μυστικού εν τέλη; Ότι με έναν τρόπο θα βρεί τον τρόπο να έρθει το μυστικό στην επιφάνεια, ακόμη και καμουφλαρισμένο και προκαλεί ακόμη μεγαλύτερες οδύνες από το ίδιο το περιεχόμενο του Μυστικού, καθώς δημιουργεί και επιπλέον παρεξηγήσεις, παρερμηνείες σε πολλά περισσότερα άτομα και μεγαλύτερο συναισθηματικό αντίκτυπο!

    Πολλές προσεγγίσεις προσπαθούν να αντιληφθούν την χρησιμότητα που έχει ένα μυστικό μέσα στην Οικογένεια. Η οικογενειακή- συστημική προσέγγιση το αντιμετωπίζει ως μία προσπάθεια της οικογένειας να κρατήσει τις ισορροπίες στις σχέσεις τους, και να μην συγχυστούν τα πιο ευάλωτα μέλη- όπως ρητά λέγεται- όπως πχ τα παιδιά ή τα άτομα τρίτης ηλικίας. Βέβαια τα Μυστικά που θέλουν να κρατήσουν την σταθερότητα στην οικογένεια και στις σχέσεις, την ίδια στιγμή είναι οι βασικές αιτίες που αποτελούν τροχοπέδη στις σχέσεις των ατόμων. Δεν είναι ότι θα αποκρύψουμε ένα γεγονός που δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αυτό. Αλλά πολύ περισσότερο θα θεσπιστούν συγκεκριμένοι κώδικες επικοινωνίας, συγκεκριμένοι κανόνες, τι πρέπει να λέμε, για τι πρέπει να μιλάμε ή όχι που δημιουργεί ένα τρόπο τελικά τα μέλη αντί να έρθουν κοντά και να νιώσουν ασφάλεια, να απομακρύνονται και να νιώθουν όλο και πιο απομονωμένοι.

    Και κάπως έτσι ιδρύεται και ένας οικογενειακός μύθος. Ένας συχνός οικογενειακός μύθος είναι ότι σε μία π.χ οικογένεια τα μέλη δεν υπάρχουν προβλήματα και δεν μαλώνουν ούτε οι σύζυγοι, ούτε τα παιδιά. Όταν ένα μέλος μέσα από διάφορες διαδικασίες π.χ μπορεί να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία και να αντιλαμβάνεται διαφορετικά αυτό το ζήτημα, αρχίσει να μέμφεται αυτό το μυστικό και να το αποδομεί με το να προσπαθεί να μιλά για πράγματα με τους άλλους που νιώθει θυμό ή ενόχληση και ποτέ δεν μιλούσαν για αυτά, τότε το σύστημα που επιθυμεί την σταθερότητα θα το εμποδίσει και θα ταχθούν εναντίον του με στόχο να κρατήσουν τον οικογενειακό αυτό μύθο και να αντιστέκονται, να το διαψεύδουν, να το θεωρούν εκείνον προβληματικό ή υπερβολικό κ.ο.κ.

    Τα μυστικά μέσα στην οικογένεια σε ένα πρώτο επίπεδο τα μέλη θα θέλουν να τα χρησιμοποιήσουν σε μία παράδοξη προσπάθεια να προστατεύσουν τους ίδιους και τους άλλους από ένα γεγονός που σε εκείνους αποτελεί πηγή πόνου και οδύνης. Όμως μέσα σε αυτό κρύβεται πολλές φορές η ντροπή, η ενοχή και άλλα δύσκολα και σύνθετα συναισθήματα, που καθώς δεν είναι επεξεργασμένα αντί να προστατεύσουν στο τέλος θα διαμορφώσουν ένα μεγάλο τοίχος τόσο στις σχέσεις των μελών να έρθουν πιο κοντά και να χτίσουν ένα περιβάλλον ασφάλειας, αποδοχής και οικειότητας όσο και στο κάθε μέλος στο πόσο στην δική του ζωή μπορεί να ανοίγεται, να εκφράζεται, να αποδέχεται και να αντιμετωπίζει διάφορες εσωτερικές και εξωτερικές συνθήκες ζωής.

    Η αποκάλυψη ενός μυστικού σίγουρα δεν είναι μία εύκολη διαδικασία. Αποτελεί μία πολύ έντονη διεργασία, ανασύρει έντονα συναισθήματα, θα φέρει ανατροπές, θα φέρει πιθανά αλλαγές, διαμάχες, συγκρούσεις. Όμως καμία οικογένεια ή σχέσεις δεν μπορούν να χτίσουν ειλικρινείς συναισθηματικές σχέσεις και σχέσεις ασφάλειας όταν φαντάσματα και κρυμμένες οδύνες ζουν σαν στοιχειά αναμεσά τους.

 

Από: Χριστίνα Πανταζή

 

Βιβλιογραφία

Οικογενειακά Μυστικά- Serge Tisseron. Εκδόσεις Άγρα