ΕΜΕΙΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΜΕ ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΜΑΣ ΔΙΚΤΥΑ (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟΙ")

 Απόσπασμα από το βιβλίο των Νικόλαου Χρηστάκη και James Fowler "Συνδεδεμένοι". εκδόσεις Κάτοπτρον.

(πηγή εικόνας: https://singularityhub.com/)

ΚΑΝΟΝΑΣ ΠΡΩΤΟΣ: EMEIΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΜΕ ΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΜΑΣ

Οι άνθρωποι φτιάχνουν και ξαναφτιάχνουν τα κοινωνικά τους δίκτυα διαρκώς. Το βασικό παράδειγμα γι’ αυτό είναι η ομοφιλία, η συνειδητή ή ασυνείδητη τάση να συναναστρεφόμαστε ανθρώπους που μας μοιάζουν. Είτε πρόκειται για οπαδούς μιας ποδοσφαιρικής ομάδας είτε για μάρτυρες του Ιεχωβά, για άτομα που έχουν εξάρτηση από ναρκωτικά ή καπνιστές, δεξιούς ή αριστερούς, συλλέκτες γραμματοσήμων ή ορειβάτες, η αλήθεια είναι ότι αναζητούμε ανθρώπους που έχουν κοινά ενδιαφέροντα, βιώματα και όνειρα με εμάς. Όμοιος ομοίω αεί πελάζει.

    Επιλέγουμε όμως και την δομή των δικτύων μας με τρεις σημαντικούς τρόπους: Πρώτον, επιλέγουμε με πόσα άτομα θα συνδεθούμε. Θέλετε ένα άτομο για να παίξετε ντάμα ή πολλά για να παίξετε ποδόσφαιρο; Θέλετε να διατηρήσετε την επαφή με ένα περίεργο θείο σας; Θέλετε να παντρευτείτε ή να μείνετε «ελεύθερο πουλί»; Δεύτερον, επηρεάζουμε το πόσο στενά διασυνδεδεμένοι θα είναι οι φίλοι του και οι συγγενείς μας. Πρέπει στο γάμο να βάλετε το φίλο του κουμπάρου δίπλα στη φίλη της νύφης; Θα πρέπει να διοργανώσετε ένα πάρτι ώστε να γνωριστούν οι φίλοι σας μεταξύ τους; Τρίτον, ελέγχουμε το πόσο κεντρική θέση κατέχουμε στο κοινωνικό δίκτυο. Είστε η ψυχή του πάρτι, μιλώντας και αστειευόμενος με όλο τον κόσμο ή είστε ντροπαλός και στέκεστε σε μία άκρη;

    Η ποικιλία αυτών των επιλογών οδηγεί σε μία εκπληκτική ποικιλία δομών για ολόκληρο το δίκτυο στο οποίο ενσωματωνόμαστε. Και η ποικιλία επιλογών- η οποία έχει τόσο κοινωνικές όσο και γενετικές καταβολές, όπως θα δούμε στο κεφάλαιο 7- οδηγεί τον καθένα μας σε μία μοναδική θέση στο δικό του κοινωνικό δίκτυο. Βεβαίως, ορισμένες φορές αυτά τα δομικά χαρακτηριστικά δεν είναι θέμα επιλογής. Κάποιος μπορεί να ζει σε ένα μέρος περισσότερο ή λιγότερο πρόσφορο για τη σύναψη κοινωνικών σχέσεων ή μπορεί να ανήκει σε μία μεγάλη ή μικρή οικογένεια. Αλλά, ακόμη και όταν αυτές οι δομές μας επιβάλλονται, εξακολουθούν να καθορίζουν τη ζωή μας.

    Στην πραγματικότητα, γνωρίζουμε αρκετά για το πως οι άνθρωποι ποικίλουν ως προς τον αριθμό των φίλων και των κοινωνικών επαφών τους, καθώς και για το πόσο διασυνδεδεμένοι είναι. Ωστόσο, είναι αρκετά δύσκολο να αναγνωρίσουμε ποιες μπορεί να είναι οι κοινωνικές επαφές ενός ατόμου, αφού κάθε άνθρωπος έχει πολλές αλληλεπιδράσεις ποικίλης έντασης με κάθε λογής ανθρώπους. Κάποιος μπορεί να γνωρίζει μερικές εκατοντάδες άτομα εξ όψεως ή με το όνομά τους, συνήθως όμως έχει στενές σχέσεις με λίγα μόνο από αυτά. Ένας τρόπος με τον οποίο οι κοινωνικοί επιστήμονες αναγνωρίζουν τέτοιες στενές σχέσεις είναι θέτοντας ερωτήματα όπως «με ποιον χρόνο συζητάς για σημαντικά σου θέματα;» ή «με ποιον περνάς τον ελεύθερο σου χρόνο;». Όταν τους τίθενται τέτοια ερωτήματα, οι άνθρωποι αναγνωρίζουν ένα ετερογενές σύνολο από φίλους, συγγενείς, συναδέλφους, συμμαθητές, γείτονες κ.ο.κ.

    Πρόσφατα, θέσαμε αυτά τα ερωτήματα σε ένα τυχαίο δείγμα περισσότερων από 3000 Αμερικανών και βρήκαμε ότι ο μέσος Αμερικάνος έχει μόλις τέσσερις στενές κοινωνικές επαφές, ενώ οι περισσότεροι έχουν μεταξύ δύο και έξι. Το 12 % των ατόμων που συμμετείχαν δήλωσαν ότι δεν είχαν κανένα με τον οποίο μπορούσαν να συζητήσουν για σημαντικά θέματα ή να περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους. Στο άλλο άκρο βρισκόταν το 5% των Αμερικανών, που είχαν οκτώ τέτοια άτομα. Περίπου οι μισοί από αυτούς που αναφέρθηκαν ως κοντινά πρόσωπα ήταν «φίλοι», ενώ το άλλο μισό περιελάβανε ερωτικούς συντρόφους, γονείς, αδέρφια, παιδιά, συναδέλφους, μέλη συλλόγων, γείτονες, ακόμη και επαγγελματικούς ή άλλους συμβούλους. Οι κοινωνιολόγος Peter Marsden αποκάλεσε αυτή την ομάδα ανθρώπων που ο καθένας μας διαθέτει «κεντρικό δίκτυο συζητήσεων». Σε ένα δείγμα 1531 Αμερικανών που μελετήθηκε κατά τη δεκαετία του 1980, ο Marsden βρήκε ότι το μέγεθος του κεντρικού δικτύου συζητήσεων ελαττώνεται όσο περνά η ηλικία, ότι δεν υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών ως προς το μέγεθός του και ότι οι απόφοιτη πανεπιστημίου έχουν διπλάσιου μεγέθους κεντρικό δίκτυο σε σχέση με όσους δεν τελείωσαν το λύκειο.

     Στην δική μας μελέτη ζητήσαμε από τους συμμετέχοντες να μας πουν πόσο οι κοινωνικές τους επαφές συνδέονταν μεταξύ τους. Έτσι, αν κάποιος είχε πει ότι ο Τομ, ο Ντικ, ο Χάρι και η Σίου ήταν φίλοι του, τον ρωτούσαμε αν ο Τομ γνώριζε τον Ντικ, , αν ο Ντικ γνώριζε τον Χάρι κ.ο.κ. Στην συνέχεια, από τις απαντήσεις αυτές υπολογίσαμε την πιθανότητα δύο οποιοδήποτε φίλοι ενός ατόμου να είναι και μεταξύ τους φίλοι. Η πιθανότητα αυτή αποτελεί μία σημαντική ιδιότητα που χρησιμοποιούμε για να μετρήσουμε το πόσο στενά συμπλεγμένο είναι το κοινωνικό δίκτυο.

   Αν γνωρίζετε τον Αλέξι, ο Αλέξι γνωρίζει τον Λούκας και ο Λούκας γνωρίζει εσάς, λέμε ότι αυτή η σχέση είναι μεταβατική- τα εμπλεκόμενα άτομα σχηματίζουν ένα τρίγωνο. Κάποια άτομα έχουν πολλές μεταβατικές σχέσεις, ενώ άλλα έχουν φίλους που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους. Αυτοί με την υψηλότερη μεταβατικότητα είναι συνήθως ενταγμένοι βαθιά σε μία μόνο ομάδα, ενώ εκείνοι με την χαμηλότερη μεταβατικότητα τείνουν να διατηρούν επαφές με άτομα από διαφορετικές ομάδες, τα οποία δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, κάτι που σημαίνει ότι έχουν λιγότερες πιθανότητες να λειτουργήσουν ως γέφυρες μεταξύ διαφορετικών ομάδων. Γενικά, για το μέσο Αμερικανό βρήκαμε ότι η πιθανότητα δύο οποιοσδήποτε από τις κοινωνικές επαφές του να γνωρίζονται μεταξύ τους είναι περίπου 52%.

  Μονολότι, αυτές οι μετρήσεις χαρακτηρίζουν τα δίκτυα που μπορούμε να δούμε, μας λένε επίσης κάτι και για τα αθέατα δίκτυα. Στον χαώδη ιστό της ανθρώπινης κοινωνίας, κάθε άτομο συνδέεται με τους φίλους, την οικογένεια, τους συναδέλφους και τους γείτονές του, αλλά όλοι αυτοί συνδέονται με την σειρά τους με τους δικούς τους φίλους, τις οικογένειες, τους συναδέλφους και τους γείτονες και ούτω καθεξής απεριόριστα, ωσότου λίγο- πολύ κάθε άτομο στον πλανήτη συνδέεται με κάποιον τρόπο με κάθε άλλο άτομο. Ενώ λοιπόν θεωρούμε ότι το δικό μας δίκτυο έχει περιορισμένη κοινωνική και γεωγραφική εμβέλεια, τα δίκτυα που μας περιβάλλουν είναι στην πραγματικότητα ευρύτατα διασυνδεδεμένα.

     Αυτό το δομικό χαρακτηριστικό των δικτύων συνοψίζεται στην κοινή έκφραση «τι μικρός που είναι ο κόσμος!». Συχνά είναι δυνατόν, μέσω λίγων συνδέσεων από άτομο σε άτομο, να ανακαλύψουμε για οποιοδήποτε άνθρωπο μία σύνδεση του με οποιονδήποτε άλλο. Ένα διάσημο παράδειγμα (τουλάχιστον μεταξύ κοινωνικών επιστημόνων) περιγράφεται σε ένα άρθρο που προδημοσιεύθηκε κατά την δεκαετία του 1950 από δύο πρωτοπόρους ερευνητές στον τομέα των κοινωνικών δικτύων, τον Ithiel de Sola Pool και τον Manfred Kochen. Ένας από τους συγγραφείς άκουσε κάποιον ασθενή σε ένα νοσοκομείο μίας μικρής πόλης του Ιλινόις να λέει σε ένα Κινέζο ασθενή που βρισκόταν σε ένα διπλανό κρεβάτι: « Ξέρεις, σε όλη μου τη ζωή μόνο μία φορά έχω γνωρίσει Κινέζο. Ήταν ο τάδε από Σαγκάη». Και ο άλλος ασθενής είπε αυθόρμητα: « Ωχ , αυτός είναι ο θείος μου!». Και το γεγονός ότι στο άρθρο δεν αναφέρεται το όνομά του οφείλεται ίσως στον φόβο των συγγραφέων ότι ενδεχομένως κάποιος αναγνώστης να τον αναγνώριζε, επιβεβαιώνοντας και πάλι ότι ο κόσμος είναι μικρός….»

 

 

 Σχετικά με το βιβλίο (πηγή : www.goodreads.com)

Στο βιβλίο τους με τίτλο Συνδεδεμένοι, oι συγγραφείς Nicholas Christakis και James Fowler παρουσιάζουν εκρηκτικά νέα στοιχεία σχετικά με το ότι τα κοινωνικά δίκτυα επηρεάζουν κάθε πλευρά της ζωής μας: το πώς αισθανόμαστε, το πόσα χρήματα κερδίζουμε, ποιον είναι πιθανότερο να παντρευτούμε, το αν θα αρρωστήσουμε ή αν τελικά θα πάμε να ψηφίσουμε —τα πάντα για εμάς σχετίζονται με το τι κάνουν, αισθάνονται και σκέφτονται οι άλλοι γύρω μας.

Το βιβλίο εξηγεί ότι ο κόσμος μας διέπεται από τον Κανόνα των Τριών Βαθμών Επιρροής: επηρεάζουμε και επηρεαζόμαστε από άτομα που απέχουν από εμάς μέχρι και τρεις βαθμούς διαχωρισμού, τα περισσότερα από τα οποία δεν τα γνωρίζουμε καν. Για παράδειγμα, η φίλη της φίλης της φίλης σας επιδρά περισσότερο στην ευτυχία σας απ’ ό,τι ένα φουσκωμένο πορτοφόλι στην τσέπη σας. Τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν τη βάση των οικονομικών μας σκανδάλων, των διατροφικών ολισθημάτων μας, της κατάχρησης ουσιών και των επιδημιών αυτοκτονίας, αλλά επίσης της εκλογική συμπεριφοράς μας, της καινοτομίας, του αλτρουισμού και της «όλως τυχαίας» επίδειξης καλοσύνης.

Προκλητικό, διορατικό, τερπνό και ωφέλιμο, το Συνδεδεμένοι εξηγεί γιατί τα συναισθήματα είναι μεταδοτικά, πώς εξαπλώνεται η παχυσαρκία, γιατί οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, και πολλά άλλα. Καταρρίπτοντας την άποψη της πρωτοκαθεδρίας του ατόμου, το βιβλίο προτείνει μια επαναστατική νέα ιδέα: ότι καθοδηγούμαστε ασυναίσθητα από τους ανθρώπους που μας περιστοιχίζουν, σαν τα πουλιά ενός σμήνους που κινούνται σε πλήρη συμφωνία.

Το Συνδεδεμένοι είναι ένα βιβλίο που θα αλλάξει για πάντα τον τρόπο με τον οποίο βλέπετε τους άλλους —και τον εαυτό σας.